J ‘4 in OVERDUE FINES: 25¢ per day per item RETQRNING LIBRARY MATERIALS: Place in book netum to move charge from circulation records © Copyright by EDWARD LEE BALLARD 1981 THE METAPHYSICS OF AVICENNA: A NEW LATIN EDITION OF METAPHYSICA I & II, WITH PREFATORY REMARKS ON THE PROBLEM OF SOURCES FOR, AND INTERPRETATIONS OF, HIS APPROACH TO METAPHYSICS By Edward Lee Ballard A THESIS Submitted to Michigan State University in partial fulfillment of the requirements for the degree of MASTER OF ARTS Department of PhilosoPhy 1981 .Q .3 . . .. . a 1 .c Cs {1* fly 1 ink » r . v .1. ‘H .LIW 8 av t. .54. I ~ g 5 a s \ v“: u p i ”a .J P -J .2 C O .. m. “J C. I e t ”r ”N l u mu 9 :6; “ID. .n .. v Wu 3... *4. am c m Mb «aw m MC .3 a!“ an .h . JV 7 My the. .xhw. a. «W; V. .V g k L an .T. L i u . .r . H “In 09-. u H “I“ O n H? s a s PU s ‘T. A .3 r: P C S .. C 2-. G 0 .m .6 ts “a ~‘.l'~’" 5 ‘ T)“. \L / , A ABSTRACT THE METAPHXSICS OF AVICENNA: A NEW LATIN EBITION OF METAPHYSICA I & II, WITH PREFATORY REMARKS ON THE PROBLEM OF SOURCES FOR, AND INTERPRETATIONS OF, HIS APPROACH TO METAPHYSICS By Edward Lee Ballard This thesis presents for the first time the text of the first two tractates of the medieval Latin translation of the Metaphysics of ,Avicenna's Kitab al-Shifa’ in an edition based upon the collation of three Renaissance texts of the Metaphysics, namely, the editio_princeps published in Venice in 1495, and two later versions of the text, also published in Venice in 1508 and 1520. These tractates provide the text of Avicenna's initial discussion in his Metaphysics (al-Ilihiyyat) of such tapics as the subject matter of metaphysics, being, substance, matter, and form. The Introduction briefly alludes to problems encountered due to conflicting evaluations of Islamic philOSOphy in general and of Avicenna in particular and then discusses the reasons for presenting a new text of the latin translation. The following chapters contain a discussion of the editing of the Latin text and a comparison of this text with modern translations from the Arabic, followed by a brief treatment of a possible approach to Avicenna's basic metaphysical position on the rimacy of being in the context of his initial chapter in the 522%? physics. In the final chapter, a literal English translation of the first chapter of the Metaphysica is provided and compared with the French and German translations from the Arabic in order.to demon- strate the reliability and utility of the Latin translation. DEDICATIO Angelicae carissimae, beate gratias pro omnibus ago ACKNOWLEDGMENTS In addition to expressing my gratitude to the members of my com- mittee, Professors Harold T. Walsh (Chairperson), William J. Callaghan, and Craig A. Staudenbaur, for their patience, understanding, and cheer- ful assistance in bringing this project to completion, I wish also to thank those other individuals in the University community who have been more than helpful. Professor Alford T. Welch of the Department of Religious Studies contributed greatly in increasing my understanding of the Islamic context in general and of Avicenna's position in particular; Professors William D. Fairchild, Jr., and William B. Tyrrell, of the Department of Romance Languages, did much to increase my understanding of not only the Latin language but also of the problems encountered in dealing with textual matters; and.Mr. Walter Burinski, former Inter— library Loan Librarian and current Reference Librarian, was indefatiga- ble in obtaining seemingly inaccessible books and articles. Without the kind and unfailing assistance of all of these scholars the comple- tion of this project would have been clearly impossible. Finally I must record a personal debt of gratitude to a long-time friend and colleague, Ms. Linda C. Plackowski, Instructor in PhilosoPhy at Delta College, who not only provided the initial encouragement to undertake this project, but who also has continued to provide the support and encouragement which, together with her unfailing advice and assistance, has made the completion of this project possible. iii INTB 3311372 CELEER I: ca 1 I: arm 11: mean A; TABLE OF CONTENTS INTRODUCTIW O I I O O O O O I O I O O O O O O O O O O O I 0 CHAPTER I: CHAPTER II: CHAPTER III: APPENDIX A: ON THE LATIN TRANSLATION OF AVICENNA'S METAPHYSICS, PROBLEMS ENCOUNTERED IN ESTABLISHING A TEXT, AND A COMPARISON WITH THE MODERN TRANSLATIONS . . . AVICENNA ON BEING: PROBLEMS IN UNDERSTANDING AVICENNA AND CERTAIN ASPECTS OF HIS METAPHYSICAL PmmION O O O I O O O O O I O O I O O O I O 0 METAPHYSICA I.1: AN ENGLISH TRANSLATION AND C WARY O O O O O O O O O O O O O O O O O THE TEXT OF METAPHYSICA I & II . . . . . . . . TRACTATIB PMI C O O O O O I O O O O I O O O Capitulum Primum: De inquisitione subiecti prime philOSOphie ad hoc, vt ostendatur ipsa esse de numero scientiarum . . . . . . . . Capitulum Secundum: De stabiliendo subiectum huius scientie . . . . . . . . . . . . . . . Capitulum Tertium: De vtilitate huius scientie, et ordine at 61118 nomine o o o o o o o o o Capitulum Quartum: De questionibns scientie natmalis O O O O O O O O I O O O O O O O Capitulum Quintum: De vniuersitate eorum de quibus tractat hec scientie . . . . . . . Capitulum Sextum: De assignatione rei et entis, et de eorum primis diuisionibus ad hoc vt exciteris ad intelligentiam eorum . . . . Capitulum Septimum: De initio loquendi de necesse esse et de possibile esse, et quod necesse esse non habet causam, et quod possibile esse est causatum, et quod necesse esse nulli est coequale in esse, nec pendet abalioinesse 0000000000000 Capitulum Octauum: Quod necesse esse vnum est Capitulum Nonum: In quo ostenditur quid sit veritas et certitudo, et defenduntur prime premissorum in prOpositionibus verissimis iv in 25 55 56 56 61 66 68 71 85 A‘mtfiVfi-r sfl‘y‘ APDFW" A m‘y... APBLJID: BIBLIOG} TRACI‘ATUS ECUNDI O O O O O O O O I O O O O O O O 9 O Capitulum Primum: De notifications substantie et suarum partium per verba generalia . . . . 9O Capitulum Secundum: De certitudine substantie corporee et dereo quod componitur ex ea . . . 92 Capitulum Tertium: Quod materia corporalis non spoliatur a forms . . . . . . . . . . . . . . 99 Capitulum Quartum: De prioritate forms super mteriam in ordine essendi e o o o o o o o o o 103 APPENDIX B: COMPARISON OF THE TEXT OF APPENDIX A WITH THE RENAISSANCE EDITIONS . . . . . . . . . . . . . . . 109 APPENDIX C: THE MANUSCRIPTS OF THE METAPHYSICA . . . . . . . . 121 APPENDIX D: COMPARISON AND OUTLINE OF THE CHAPTER DIVISIONS OF THE LATIN, FRENCH, AND GERMAN TRANSLATIONS OF AVICENNA . S MAPIHSICS O I O O O O O O O O O O O O 127 BIBIJImRAPHY O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O I I 138 INTRODUCTION In his comprehensive survey of the history of phiIOSOphy, Hegel devotes but a few pages to the history of what he called."Arabic philo- SOphy", and in regard to the specific contributions of individual philOSOphers, the accomplishments of these "commentators of Aristotle" are described in only three short paragraphs.1 It was clearly Hegel's belief that what is now usually termed Islamic philosophy2 was of little interest.3 It follows that the contributions of an individual Islamic philosoPher, such as Avicenna, were easily summarized by Hegel 1Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Werke, vol. 19: Vorlesungen‘fiber die Geschichte der Philosophie: II, ed. Eva Moldenhauer and Karl Markus Michel (Frankfurt am.Main: Suhrkamp Verlag, 1971), pp. 514-24. Hegel also included medieval Jewish philOSOphy under the category of Arabic phiIOSOphy (Ibid., pp. 523-24). 2Inasmuch as the majority of those phiIOSOphers who wrote in the Arabic language were not ethnically nor culturally Arabs, the term 'Arabic phiIOSOphy', which is still encountered in the literature, is highly misleading. I prefer the term 'Islamic philosoPhy' when refer- ing to the philosOphical tradition develoPed within the culture of Islam and expressed in the writings of philosophers who were, at least nominally, Muslims. I am aware of the objection to this position and I sympathize with the argument that the term 'Islamic' is also mislead- ing in that it implies an identification of the phiIOSOphical tradi- tion with the Islamic religion in a manner similar to the situation found in medieval Christendom, which is not the case. But if we are not to use the term 'Islamic', what term shall we use? An alternative term which has been proposed, viz., 'Islamicate', seems not to have found acceptance. Thus the term 'Islamic' seems the only alternative. (For a discussion of this problem of terminology and a defense of the term 'Islamicate', see Marshall G. S. Hodgson, The Venture of Islam: Conscience and History in a World Civilization, 3 vols. (Chicago and JLondon: The University of Chicago Press, 1975), vol. 1, pp. 57-60.) 3A3 he remarks with respect to the writings of the Islamic philo- BOphers: ”Dergleichen Werke sind im Abendlande bekannt, . . . 3 aber es ist nicht viel daraus zu holen" (0p. cit., p. 522). 1 2 as an example of the physicians who took an interest in philosoPhy and ‘wrote commentaries upon the works of Aristotle: Selbst die Krzte haben sich mit Philos0phie beschfiftigt und sind so zu eineroheorie gekommen: z.B. Avicenna (geb; 98b, gest. 106A) aus Buchara, im Osten des Kaspischen Meeres, Kommentator des Aristoteles.4 To see Hegel's treatment of the history of Islamic philos0phy as a particularly blatant example of that chauvinism and ethnocentricity which have often colored the approach of Western scholars to the study of non4Western cultures in general, and of the culture of Islam in particular, is tempting.5 But it must be remembered that it was only during the first half of the nineteenth century that works on the history of Islamic philos0phy, written by Western scholars, began to appear.6 Indeed, the first adequate history of Islamic phiIOSOphy in the English language was not publiShed until 1903.7 This is not to say that prior to this there was no knowledge of the outline or details of Islamic philosOphy in the West, for in fact “Hegel, p. 523 (the enerally accepted dates for Avicenna are now 37o-u28 A.H./980-1037 A.D. . 5The problem of Western scholarly bias against the contributions of non-Western cultures, even on the part of specialists in these cul- tures, has been documented and analyzed by Edward W. Said in his book Orientalism (New York: Vintage Books, 1979). In his study of what he terms the 'Orientalist attitude', an attitude which he contends perme- ates much of Western scholarship, he maintains that ". . . the essence of Orientalism is the ineradicable distinction between Western superi- ority and Oriental inferiority . . ." (Said, p. 42). Throughout his work Said seeks to show how this largely hidden assumption has espe- cially distorted our understanding of the nature and accomplishments of all aspects of Islamic culture. 6Seyyed Hossein Nasr, "Philos0phy," in The Study of the Middle East: Research and Scholarship in the Humanities and the Social Sci- ences, ed. Leonard Binder (New York: John Wiley & Sons, 1976), p. 332. 7Viz., T. J. De Boer, The History of Philosophy in Islam, trans. Edward R. Jones ([London]: Luzac & Co., 1903; reprint ed., New York: Dover Publications, 1967). even H were a' as a mt The nee nan of the new nin Lest on. philoso] further phil Cree of G Clearly an indiv; 3 even Hegel remarked that many of the works of the Islamic "commentators" were available in published versions of the Latin translations.8 And as a more recent author has observed: The tradition of the study of Islamic philosoPhy in the West is nearly 1000 years old and can be divided into three phases, namely, the medieval period of translation, analysis, and study of Arabic texts; the second wave of translation and study in the Renaissance following the medieval effort, and finally a new attempt to study Islamic philosoPhy which began in the nineteenth century and continues to this day.9 Lest one conclude, however, that all is now well in the study of Islamic philosoPhy, and that the ghost of Hegel has been exorcized, consider a further remark made by Seyyed Hossein Nasr: . . . most Western scholars have refused to consider Islamic philosoPhy as anything more than an interim period between Greek and scholastic philosoPhy and as a kind of late survival of Greek thought. 10 Clearly the problem of 'orientalist' attitudes remains. Furthermore, if we turn now from these general considerations to the examination of an individual Islamic philos0pher, still other problems emerge. To enter the world of Avicenna is to enter a world where even the most basic statements about his life and works must be evaluated with extreme caution. For example, his name is usually given in Arabic as Ab'fl’ ‘Ali al-Husain ihn ‘Ahdallah ibn snail,11 where Ab'fi ‘Ali is his name of honor, al-Husain his pr0per name, ‘Abdallfih the name of his father (note that this was also the name of the PrOphet's father), and ibn SInE 8Hegel, p. 522. 9Nasr, "Philosophy", p. 327. 101bid., p. 333. 1180, e.g., Seyyed Hossein Nasr, An Introduction to Islamic Cosmological Doctrines, revised ed. (Boulder: Shambhala Publications, 1978) v P0 177- is / (”i l y. ) ' 0 g/l c+ ,4. H {I U.) (C (I) ( '- l: is what might be termed his nickname.12 That his name is prOperly Muslim seems obvious, yet it has been reported that as a child.he lived in a home where ”antiéMuslim traditions were still full of life and vigour,"13 a report which seems even less credible when we have Ibn Sina's own report that as a child a "teacher of the Qur’an . . . [was] provided for me, and when I reached the age of ten I had finished the Qur’fin . . .".1u Furthermore, with respect to his name, the full form is reported in Persian as Abfi {All al-Hossain bin ‘Abdallih ibn Hasan i‘m 'Ali’ bin Sln'a, known as Ibn-e Sins,” which presents no problems, but for the unwary it can be confusing to also find Ibn SIna refered to as simply al-Husain, or as al—Shaikh al-Ra’Is, or Hujjat al-haqq, names by which he was known to his compatriots.16 The name by which Ibn Sins is generally known in the West, namely, Avicenna, is a Latin distortion of the Hebrew form: Aven Sine.17 12Arthur J. Arberry, "Avicenna: His Life and Times," in Avicenna: Scientist 8c PhilosORher: A Millenary Symposium, ed. G. M. Wickens (London: Luzac & Co., 1952Tp. 9. 13De Boer, . 131. That "anti-Muslims" would name their son Husain (or Husayn)’ seems incredible, especially in the Persian cultural area, where the Imam Husayn ibn ‘Ali’ i‘m AbI Talib was (and is still) venerated by virtually all ShI ‘a as the martyr of Karbali’. Further, the sectarian sympathies of Avicenna's father for the IsmE‘llI are attested to by Avicenna himself (William E. Gohlman, The Life of I‘m Sins: A Critical Edition and Annotated Translation (Albany: State Uni- versity of New York Press, 1974), p. 19). mGohlman, p. 19. 15Sanaullah Kirmani, "A Section from the Logic of Avicenna's Danish NEmeh—e ‘alE’I Text with Translation, Analysis, and Notes: A Contribution to the History of Logic," Ph.D. dissertation, Michigan State University, 1971+, p. 1. 16Nasr, An Introduction to islamic Cosmological Doctrines, p. 177. 17M. Saeed Shaikh, Studies in Muslim Philosophy, 3d ed. (Lahore: Sh. Muhammad Ashraf, 1971+), p. 97. I shall adhere to established Western custom and usually refer to Ibn SInE as Avicenna. exam} the 1 schol 5 The various appellations refering to Avicenna in Muslim sources are not normally found in works written in Western languages, so the reader who confines his or her attention to secondary sources will usually experience no difficulty on that account. Instead, the reader will encounter other perplexities in the literature. To take but one example, if one examines the various works which discuss the details of the life of Avicenna, one discovers that both Western and Muslim scholars do not agree on his birth-place. The author of one of the most comprehensive studies of the life and works of Avicenna states he "was born in August 980 (Safar, 37o A.H.) in a large village near "18 Another states: Bukhara called Kharmaithan (The Land of the Sun). "According to his own account, then,Ibn SIna was born in the village of Kharmaithan, not far from Bukhara, in Transoxiana (northern Persia)".19 Yet there are others who disagree and maintain that Avicenna was born instead in the village of Afshana.20 This particular disagreement is fortunately easy to resolve, however, since the autoblography of Avi- cenna (a true rarity in Islamic literature) is extant and even availa— ble in an English translation; in it we find Avicenna‘s account of the circumstances of his blrth: My father was a man of Balkh: he moved from there to Bukhfira in the days of AmIr Nfih ibn Mansfir, during whose reign he worked in the administration, being entrusted with the govern- ing of a village in one of the royal estates of Bukhara. [The village,] called.Kharmaythan, was one of the most important 18Soheil M. Afnan. Avicenna: His Life and Works (London: George Allen & Unwin, 1958), p. 57. Kirmani, p. 1, agrees with Afnan. 19Majid Fakhry, A History of Islamic Philosophy (New York and London: Columbia University Press, 1970), p. 1A8. zoSee, e.g., Arthur J. Arberry, ”The Achievement of Avicenna,” Journal of the Iran Society 1 (January 1952):119. De Boer, p. 131, agrees but transliterates the name of the village as Efshene. fir+tr>d Thus the v neigh' reside 6 villages in this territory. Near it is a village called Afshanah, where my father married my mother and where he took up residence and lived. I was born there, as was my brother, and then we moved to Bukhara.21 Thus it would seem that some have confused Kharmaythan ( W J? ), the village in which Avicenna's father was an administrator, with the neighboring village of Afshanah ( WI ), where Avicenna's father resided.22 If the various secondary sources do not agree upon such trivial details, nor do they agree upon more general matters, especially the question of Avicenna's place in the history of Islamic philosophy. One finds some who claim that the philosoPhy of Avicenna marks a turning- point in the develoPment of Arabic and Jewish thought,"23 or that 21+ or that Islamic philos0phy "culminates in the person of Avicenna", Avicenna penetrated more deeply into the problem of being than any of his predecessors and thereby made an extremely important contribution to the understanding of Aristotelian metaphysics,25 or that "he is the most famous scientists [sic] and philos0pher of Islam and one of the greatest of all races, places and times."26 On the other hand, there ZIGohlman, pp. 17-19. 22Cohlman (p. 16, n. 5) records the following variant readings for the name of the village where Avicenna's father resided, none of which resemble the name of Kharmaythan: , . VI 8 “Learn. :fé)‘ 23J. L. Teicher, "Avicenna's Place in Arabic PhilosoPhy,” in Avicenna: Scientist a PhilosOpher: A Millenary Symposium, ed. G. M. Wickens (London: Luzac 5. Co., 1952), p. 34. zuAfnan, p. 38. 25A. M. Goichon, ”Le philosophe de l'Stre,”,IgB.L.A.(Institut des belles lettres arabes) Tunis 15 (1952):5’+. 26 Shaikh, p. 97, citing George Sarton, Introduction of the History of Science (Baltimore, 1927), vol. I, p. 709. is a hist 7 is a rather bluntly worded assessment to be found in one of the standard histories of Islamic philosOphy that thoroughly refutes these favorable opinions: The notion that Ibn.Sina pushed on beyond Farabi and reached a purer Aristotelianism, is perhaps the greatest error which has found a footing in the history of Muslim PhilosOphy. What did this our man of the world in reality care for Ari- stotle? It was not his concern to commit himself wholly to the spirit of any system. He took what was to his liking, wherever he found it, but he had a preference for the shallow paraphrases of Themistius. Thus he became the great philo- s0pher of accomodation in the East, and the true forerunner of compendium-writers for the whole world. ’He knew how to group with skill his material, collected as it was from every quarter, and to present it in an intelligible form, although not without sophistry.27 Although I have not found in the literature others willing to commit themselves so explicitly, there is agreement with De Boer that Avicenna "added nothing essential to the metaphysics of Alfarabd”28 and that "Ibn Sina's high standing in the history of Arab Neo—Platonism does not rest on his originality.”29 Now I have not cited these examples of disagreement upon both trivial details and general assessments in order to cast aspersions on the scholarship to be found in the secondary literature, but rather in order to illustrate the need for caution in evaluating the details of Avicenna's philosophical position only on-the basis of what is to be found in the secondary literature, a situation which is unavoidable in many instances due to the unavailability of the primary sources, i.e., the actual writings of Avicenna himself. This unavailability of the 27138 Boer, Pp. 132-330 28Emile Bréhier, The Middle Ages and the Renaissance, trans. Wade Baskin (Chicago and London: The University of Chicago Press, Phoenix Books, 1967), p. 96. ZaFakhry, A History of Islamic Philosophy, p. 1u7. SC te th V8 LL '4- — fi-mn: 8 primary sources may result for various reasons: the original work may be lost and hence known only from citations found in other sources; or the original work may be lost in the original language but preserved in some sense in a translation that is extant; or versions of the original text may be extant only in manuscript form and thus inaccessible to those who do not have access to these manuscripts; or a published version of a work may exist somewhere in the world but be unobtainable elsewhere; or, in some cases, a modern edition of a text or of a trans- lation of the text may be available and yet still inaccessible because one is unable to read the language in which it is publiShed. All of these possibilities are commonly encountered at present in the study of Islamic phiIOSOphy.30 In the case of Avicenna's works, the current situation is describ- ed in detail by Seyyed Hossein Nasr:~ Considering the present state of research, the taSk that remains to be accomplished in the field of Islamic philosophy is immense. . . . . . . there must be a concerted effort to edit in a criti- cal fashion the major texts of Islamic philosoPhy, a thankless task that attracts fewer and fewer scholars every day, espe- cially in the West. However, it remains, and will remain for some time to come, the most basic chore of scholars in this field. Among Avicenna's writings the Shifa’ has finally been brought out in a critical edition, which should be finished soon. However, many of the other philos0phical works such as the Naj§t still do not possess critical editions despite several impressions in commercial form. Considering his 30To mention but one example, Marie-Thérese dFAlverny (”Avicenna Latinus,” Archives d'histoire doctrinale et littéraire du moyen age 28 (1961):280;), in a list of the Arabic editions of the works of Avicenna, cites one edition of his Metaphysics: "Metaphysique (al-Ilahiyyat), ed. par G. C. Anawati, Muhammad Yfisuf’Mussa, Sulayman Dunya et Sa‘id Zayed; introduction d'IbrahIm.Madkfir. Le Caire, 1960.” Her's is but one of many references to this edition in the literature, yet I have been unable to gain access to a capy through the inter-library loan system (a circumstance which has greatly hindered my research). see: pron trar: tion Writ it hi terms funk is no Philo 10 Cu; 9 importance, Ibn Sina should perhaps be the first Islamic philOSOpher to have all his works edited critically in one series, in the form of the Opera Omnia of major Western thinkers. . . . Parallel to the edition of texts in Arabic and Persian there is an urgent need, as already mentioned, to expand the program of translation of Islamic philosoPhy. . . . . As for Ibn Sina, none of the major works exists in English in complete form.31 Clearly the prospective reader of primary sources is faced with some difficulties should he or she be interested in the writings of Avicenna. There is, however, another avenue of approach, one which might seem unpromising at first, but which upon further examination does provide one with direct access to the writings of Avicenna, albeit in translation. I am refering, of course, to the medieval Latin transla- tions. That these translations, at least in the case of Avicenna's writings, are extremely accurate and literal is well established,32 and it has even been argued that although they do not possess what might be termed literary elegance, the translations are clear and precise.33 A further virtue to be found in the use of these translations, moreover, is not only are they of value for those whose interest is in Islamic philosOphy in general and.Avicenna in particular within a purely Islam- ic cultural context, but for those whose interest is also in the 31Nasr, ”Philos0phy", pp. 334-38. 32'Probably the best overall discussion of the details of these translations that I have seen is byIMarie-Thérese delverny, ”Notes sur 1es traductions médiévales dFAvicenne,” Archives d'histoire doctrinale et littéraire du.Moyen Age 19 (1952):337-58. 33”. . . por tanto, la f6rmula de Dawfierundisalvo no sera una elegancia Latina, pero expresa bien e1 concepto. No he encontrado excepcidn: siempre traduce de la misma manera, y la férmula results clara y precise” (Manuel Alonso Alonso, "Homenaje a Avicena en Su.Mile- nario: Las Traducciones de Juan Gonzalez de Burgos y Salomon," Al- Andalus; Revista de las Escuelas de Estudios Arabes de Madrid y— Cranada 14 (1949):296). Alonso's discussion of some aspects of the translation process is quite imformative. 51; *3- fl) ()3 -4 --4 ( D .' 1 :r. f‘? 0‘ rt 1 O 1' r*- (D f?! ' L, *U a. w .J I‘ 10 subsequent impact of this phiIOSOphy upon later medieval EurOpean philosOphy, these translations are, of course, indispensable. The use of these Latin translations is, unfortunately, also not without problems, for as Etienne Gilson observed over half a century ago, one of the most urgent tasks confronting students of medieval phiIOSOphy is the need for the publication of new editions of the medieval Latin translations of the works of Islamic philos0phers in general and of Avicenna in particular.3u There are available, however, facsimile reprints of the Renaissance editions of both the entire Latin version of Avicenna's Opera Philosophica as well as of the Metaphysics (al:;lahiyyat) of the Kitab al-Shifa’.35 And as Gilson notes in a 3l"L"L'une des taches les plus urgentes qui s'imposent serait 1a ré- edition des traductions latines médiévales des philos0phes arabes en général, et devicenne en particulier" ("L'étude des philosOphies ara- bes et son rfile dans l'interprétation de la scolastique," in Proceedings of the Sixth International Congress of PhiIOSOphy, ed. E. S. Brightman (New York: Longmans, Green & Co., 1927), p. 596, quoted in Etienne Gilson, "Avicenna en Occident au Moyen Age," Archives d'histoire doctri- nale et littéraire du Moyen Age 36 (1969):115, n. 23). 35Avicenna, Opera Philospphica: Venise, 1508 (Louvain: Edition de la bibliothéque S.J., 1961); idem, Metaphysica sive Prima Philosophia: (Venise, 1425) (Louvain: Bibliotheque S.J., 1961): both editions bear the notation "Réimpression en fac-similé agrandi" on the title page and both include a table of the abbreviations peculiar to each. The ngpa Philos0phica contains: Logyca, Sufficientia, De celo et mundo, De ani- ‘pg, De animalibus, De intelligentiis, Alpharabius de intelligentiis, and Philosophia prima (i.e., Metaphysica). A second facsimile of the 1495 edition of the Metaphysica was publiShed in Frankfurt by Minerva GmbH in 1966 (it appears to be a reprint of the Louvain edition of 1961, from examining the computer record found under OCLC‘#2732928); a second edi- tion of the Opera Philosophica (Venetiis, Locatellus, 1514) is listed in the National Union CatalOgue(Pre-1956 Imprints, p. 570) but I've not seen it. Also, there is a modern transcription of an edition of the Metaphysica published in Venice in 1520: Avicennae Metaphysics (St. Bonaventure, N.Y.: The Franciscan Institute, 1948). Gilson cites two further editions of the Opera Omnia printed in Venice in 1495 and 1546 (Etienne Gilson, ”Les sources GréCOeArabes de l'Augustinisme avicennisant,” Archives d'histoire doctrinale et litte- raire du Moyen Age 4 (1929):38, n. 2); I have found no other reference to these editions, nor does dFAlverny include them in her list of "Editions anciennes” (”Avicenna latinus" (1961), p. 288). some the l with contf indiw these to t; “~11 b 11 recent article, for want of a modern edition of the Latin translations of Avicenna we must be content with the Renaissance editions.36 The value of such editions is undeniable, but their utility is somewhat limited by the very fact that these are not modern editions, the most obvious impediment to their usefulness being the extensive scribal abbreviations found in the texts. In most instances one can, with practice, easily determine the words intended, but the need to continuously decipher abbreviations surely does not encourage the individual who is not a specialist in Renaissance texts to utilize these editions.37 Further, there are significant textual differences to be found in comparing the various editions of the Metgphysica, which again is an impediment to the understanding of Avicenna's position.38 Having an interest in certain aspects of Avicenna's metaphysics, my first objective has been to prepare a new edition of a portion of the Metaphysica, based upon the Renaissance editions available to me, since- I do not have access to the antecedent manuscript evidence.39 And since 36"Faute d'une edition moderne de l'Avicenne latin, nous devons nous contenter des anciennes editions, en caractéres gothiques: Venise, Metaphysica, 1495 (la meilleure édition de ce texte que je connaisse); Opera omnia, Venice, 1508 (la plus souvent utiliséeparce qu'elle con- tient en un volume tous les écrits devicenne traduits en latin)” (Gilson, "Avicenne en Occident au Moyen Age,” p. 98, n. 10). 37Even the specialist may encounter difficulties, as for example those occasioned by the use of the same abbreviation for more than one word: e.g., the use of sub'a to stand for both subiecta and substantie. 38A8 dVAlverny observes of these editions: ”Les premiers éditeurs, en effet, ont reproduit 1es manuscrits qu'ils avaient a leur disposition" ("Avicenna latinus” (1961), p. 287). These textual dif- ferences will be discussed at greater length in Chapter I. 39The editions used and the principles governing their editing ‘will be discussed in Chapter I; a description of the manuscript evi- dence is provided in Appendix C. have sub the ESP-5 . L, ' ~ ‘11 C 'I A _ ‘t‘ M: «Q “Na 0 5.. .H . u o‘ . A a 2% a. I L 2: not as p a flux s 0.5a 12 my interest in the text of the Metaphysica is primarily philos0phical rather than philological, I have sought only to provide an easily accessible and reasonably intelligible version of a portion of the text, in which I have sought to resolve some of the textual difficul- ties found in the Renaissance editions. It would have been useful to have the entire text of the Metaphysica available for reference, but the expense involved has made this impossible, and therefore only the text of tractates I and II of the Metaphfiica has been included (in .Appendix A). This portion of the text provides Avicenna's initial discussion of such tOpics as the subject matter of metaphysics, being, substance, matter, and form. Then, after discussing the problems encountered in dealing with the text of the Metaphysica, and after discussing certain fundamental aspects of Avicenna's metaphysical position, particularly in regard to an interpretation of his position on the primacy of being within the context of his attempt to synthesize the basic truths of religion and philos0phy, I shall conclude by providing a translation into English of the first chapter of the Metaphysica and.shall provide a comparison of the Latin translation with the modern translations found.in French and German in an attempt to demonstrate the reliability and utility of the Latin version.40 uoThe modern translations, made from the Arabic, are: (1) Big Metaphysik Avicennas, trans. and ed. M. Horten (Halls: n.p., 1907; re- print ed., Frankfurt am Main: Minerva, 1960); (2) La Métaphysique du figiéfi’: Traduction faite sur le texte arabe de la lithggpgphie de T h ran de 1303 H., trans. Father'M.-M. Anawati i.e., Georges C. Anawati (Montreal: Institut d'Etudes médiévales, 1952) [mimeograph; 3 vols. ; (3 La Metaphysigue du Shifa’: Livres I a v, trans. Georges C. Anawati, tudes musulmanes XXI (Paris: Librairie Philos0phique J. Vrin, 1978). Item (3) is a completely new translation, based upon the latest evidence, with extensive notes and commentary, and not merely a revision of item (2). 13 After examining the English translation of Metaphysica 1.1, it should be clear that although the Latin translation is in essential agreement with the French and German translations, a translation from Latin into English is in this case still a translation of a translation. And while such an English version might be of interest to students of Western Scholastic philos0phy, for those such as myself who are inter- ested in the thought of Avicenna for its own merits, such a version is less than ideal. Although any translation is, of course, less than ideal as a medium for conveying the full import of an author's writings, it is my conviction that an adequate translation into English of the 'writings of Avicenna can only be done prOperly from the original Arabic or Persian texts.“1 41The translation of Metaphysica 1.1 presented in Chapter III is, however, the first appearance in English of this portion of Avicenna's Metaphysics (al-Ilahiyygt of the Kitab al-Shifa’). The only other por- tion of the Metaphysics that has appeared in English (apart from brief quotations) is a translation by Arthur Hyman from the Arabic (from the Cairo edition cited in note 30, above) of Metaphysics 1.6-7 and v1.1-2, to be found in Arthur Hyman and James J. Walsh, eds., Philos0phy in the Middle Ages: The Christian, Islamic, and Jewish Traditions (Indiana- polis: Hackett Publishing Co., 1973), pp. 240-54. CHAPTER I ON THE LATIN TRANSLATION OF AVICENNA'S METAPHYSICS, PROBLEMS ENCOUNTERED IN ESTABLISHING A TEXT, AND A COMPARISON WITH THE MODERN TRANSLNTIONS Avicenna's Kitab al—Shifa’ has been described as his most complete and elaborate treatment of Aristotelianism, being divided into four major sections dealing with logic, the natural sciences (including, for example, his De anima), mathematics (including music and astronomy), and theology (alellahiyyat).1 It is the fourth section of this encyclo- paedic work, al-Ilahiyyfit, which sometime between the years 1170 and 1187 was translated orally into medieval Spanish by Juan Hispano (Ibn paved) and then simultaneously translated into Latin by Dominico Gundi- salvus at the translation center in Toledo,2 a process which resulted in an extremely literal ”word for word and phrase for phrase” version,3 1F. E. Peters, Aristotle and the Arabs: The Aristotelian Tradi- tion in Islam (New York: New York University Press, 1968, London: Uni- versity of London Press, 1968), pp. 105-106; Peters here provides a complete outline (with some discussion) of the contents of the Shifa’ . ZAlonso, "Homenaje a Avicena", p. 291 (he observes that our infor- mation is insufficient but implies that Ibn Dawud and Domingo Gundisalvo translated the Opera Omnia of Avicenna), and B. M. Gai, "I‘m Sina and ” in Avicenna Commemoration Volume (Calcutta: Iran Society, 1956)? p. 16R(he states further that the translation center in Toledo was founded in 1170 by ArchbishOp Raymond of Seville, who then placed Dominica Gundisalvus. Archdeacon of Segovia, in charge). For further discussion of the translation process see also d 'Alverny, "Notes", especially pp. 339-349, passim. For the Metaphysica in particular, see also d' Alverny, "Avicenna latinus" (1961), p. 285. 3d'Alverny, ”Notes", p. 339. 14 15 that came to be known in the West as the Metaphy§ica. Fifteen manu- scripts containing this translation are known to survive, as well as another ten manuscripts containing a revision of this translation which was accomplished sometime before the beginning of the thirteenth century.1+ In addition, since the ggipig ppinceps (1495) of the Mgpgr pgysica appears to have been unedited, it should probably be viewed as providing evidence from an additional manuscript.5 6 those available to me all Of the various Renaissance editions, contain the text of the initial translation prepared by Ibn Dawud and Gundisalvus, as will be seen from examining the critical apparatus to the text in Appendix A. Of these editions, used in the preparation of my version of the text of Metaphysica I and II, the editio pgincepg of 1495 (hereafter referred to as B) appears to have been essentially un- edited and contains what are probably occasional scribal interpolations as well as numerous obvious misprints that either obscure the meaning of the text or in some cases render the text unintelligible.7 The second edition to appear, the 1508 edition (hereafter referred to as Q), in spite of a superficial similarity to‘B (both sides of the initial 4'A brief survey of the nature and extent of the manuscript evi- dence is provided in Appendix C. One manuscript is of particular interest not only for its textual evidence but also because it is said to contain marginal notes in the hand of Cardinal Nicholas of Cusa (Codex Cusanus, Bibliotheca Hospitalis 205, listed in Appendix c as manuscript‘glg). 58ee delverny's comment quoted above, p. 11, n. 38. 6Cited above, p. 10, n. 35. 7The editor of the "Clé des abréviations" included in the facsi- mile reprint of the 1495 edition remark: "A parler franc, l'édition princeps de la Metaphysique devicenne est un livre mal imprimé. Les coquilles abondent. Les lettres sont de guingois. L'encrage est dér plorablement irregulier" (Avicenna, Metaphysica sive Prima PhilOSOphia: (Venise,'1495), unpaged, at the end of the volume). crz‘ re“ tic 16 folio of both editions, for example, begin and end with the same word or abbreviation), appears to have been fairly carefully edited, but whether this edition was prepared from a different manuscript or, as I suspect, is basically a revision of the text of B, is unclear. Finally, the third available edition, the modern transcription of an edition published in Venice in 1520 (hereafter referred to as E),8 while appear- ing to be essentially a reprint of Q, is unfortunately marred by some obviously doubtful readings and by occasional misprints and omissions. The anonymous editors of’E state they have only corrected what to them were obvious errors in the text and punctuation,9 but the lack of any critical apparatus makes it impossible to determine which readings reflect the original text of §_and which are modern editorial emenda- tions, or simply typographical errors. Although the text provided in Appendix A contains a complete critical apparatus, to facilitate an examination of specific significant differences between the texts of B, Q, and _E_l, a list of seemingly signi- ficant variant readings (omitting mere differences in spelling or obvious misprints) was prepared (Appendix 13).10 From an exhaustive comparison of the readings found in B, Q, and E, in my Opinion the most 8I.e., Avicennae Metgphysica (St. Bonaventure, N.Y.: The Fran- ciscan Institute, 1948); from the photocOpy in my possession it appears this edition was published in mimeograph form. 9”Sequens textus Metaphysicae Avicennae mere transscripta [sic] est de editione antiqua (Venetiis, 1520). Textum et interpunctationem, nisi manifestus error id postulavit, non mutavimus" (Avicennae Metaphy- sica, prefatory remarks following the title page). The only indication of who edited this transcription is the notation ”Institutum Francisca- num Apud Collegium S. Bonaventurae" following the prefatory remarks. 1OFor ease of reference the text in Appendix A is independently paginated (in square brackets); the list of variants in Appendix B is keyed to this pagination. All references to the text or the variant readings will be cited according to this pagination. |t‘:’ Ci CE SEQ th: 0c: 21115 e v: 1? consistently intelligible version of the text is that of Q, and hence I_)_ was chosen as the basis for the text of Appendix A. As a result, it will be seen that of the approximately 45? instances where a possibly significant variation in the text occtn's, in only 10 percent of the cases (46 instances) was a reading from Q rejected, whereas in 25 per- cent of the cases (114 instances) a reading from E was rejected, and in approximately 75 percent of the cases (342 instances) a reading from _B_ was rejected. In approximately 5 percent of the cases (23 instances) the rejected reading represents the consensus of two texts and in only 1 percent of the cases (5 instances)11 have I chosen to reject the con- sensus of all three texts, so that as a result in 429 (94 percent) of the 45? instances where a possibly significant variation in the text occurs, the reading adOpted represents the consensus of two editions. Obviously this reliance upon _12 for the text of the Metaphysica must be regarded as only tentative , for an examination of the manuscript evidence will probably indicate that some later interpolations are pre- served in the text and that, on the other. hand, B preserves readings from the manuscript tradition which were altered or omitted by the 12 editors of Q and E, a possibility which may account for Gilson's pref- erence for the text of _B_.13 In only nine instances, however, have I opted for a reading from _B against the consensus of 2 and 113.14 11These occur at [15311, [2037, [2736. [29338, and [31334. 12The original title page of _I; includes the comment: ”. . . ac ‘ nuper quantum ars niti potuit per canonicos emendata" . 13Indicated in his remark quoted above, p. 11, n. 36. 1l"'E.g., at [3J6 B's reading of "ex" is a typical medieval usage which brings out clearly the meaning of "omnibus scientiis" (it is the sort of reading a Renaissance editor would probably reject as un-Classi- cal); at [30331, e.g., the "hoc" of Q and g is clearly impossible. of ORE 0 1:!- #93,} tion not 18 Many of the variant readings only marginally affect the meaning of the text, but in some instances this is not the case. To cite but one example, at [3118-20 the text reads: . . . et consideremus an subiectum huius scientie sit ipse deus excelsus. Sed non est; immo ipse est vnum de his que queruntur in hac scientia. This passage may be translated to read: . . . and let us consider whether the subject of this science might be God Himself, the Eminent. But He is not [the subject]; on the contrary, He Himself is one of these [subjects] which are investigated in this science. But the reading found in.§_obscures and significantly changes the mean- ing of this passage, for in place of ". . . est; immo . . ." (". . . He is . . . ; on the contrary . . ."), §_reads "aestimo". Were this read- ing to be accepted, the second sentence would read: "But I do not judge He Himself is one . . .”, which clearly changes the meaning from a strong denial that God is the subject of metaphysics to a weak asser- tion that in Avicenna's judgement (in the sense of an appraisal) God is not the subject of metaphysics. Furthermore, the reading of'E_is un- likely grammatically, for if'gfs reading is the correct one, the follow- ing phrase "ipse est vnum", when combined with "aestimo" would normally read "aestimo ipse esse vnum", which is clearly not the case, nor is there any evidence elsewhere of such an obviously ungrammatical con— struction occurring in the Latin translation. The other possibility, of course, is that the reading found in §.is the correct one15 and that the text is incorrectly punctuated, in which case the sentence might be read, for example, as saying: "But I do not judge; He Himself is one 1sin the absence of a critical apparatus for E, it is impossible to know if this reading is from the 1520 edition or the result of a modern editorial emendation. sente there minor invol- Renal: ing fc Consen regula . appara1 ‘ 19 of these [subjects] which are investigated in this science." This assertion that God is one of many subjects investigated in metaphysics does not, .however, answer the consideration raised in the previous sentence, namely, whether God is 1.93 subject, i.e. , in the sense of the primary or most basic object of metaphysical inquiry; and in the con- text of this passage Avicenna 3B1; m that God is not the ultimate object of metaphysical inquiry. Thus it is not the punctuation of the sentence that is at fault but rather, in my Opinion, B's reading, and therefore it has been rejected in favor of the consensus of B and B. Fortunately, most of the variant readings are of a relatively minor nattme, and some (which have not been listed in Appendix B) only involve questions of spelling. In order to accurately reproduce the Renaissance texts, including in some cases their ambiguities, the spell-— ing follows the conventions found in the texts, which means that the consensus of B and B is reproduced, since the spellings in B have been regularized to accord with Classical Latin. All differences in spelling between B and B are noted in the apparatus, with the exception of the occasional occurrence (especially in B) of what appears to be the letter _q when clearly _e_ is intended (as in 93 when the context clearly demands _eg) . In some cases the spelling of B alone is adapted when that of B and B is eccentric, as for example in the case of "quattuor" , where B and B have "quatuor" . The replacement in _E_ of _c_ by ;a_e_ and Be is usually ignored, but the first few occurrences of such variations as the replacement of g by p (as in "annuncio" B p: "annuntio" _E_:) or g by e_ (as in "diffinitio" p B: ”definitio” B), and the like, are noted in the apparatus for each word in which such a variation occurs. Likewise, the replacement by B 581 CO: I“, p: alw; 20 and B of y by _i_ (e.g., B has "ymaginatiue") is noted. Occasionally there is no agreement in the spelling, as for example: "anichillo" (B), ”anichilo" (p), "annihilo" (g). In these instances the spelling found in B is adOpted, unless otherwise indicated. The extensive use of abbreviations in B and B has occasioned some difficulty, as for example at [36327, where 5113313 is used in a single sentence to stand for both subiecta and substantia, depending upon the context, or where 9B may mean either guoniam or quantum, and the like. In these instances, if the reading of B seemed plausible, it was adOpt- ed, but in the case of the apparent confusion of similar letters, e.g., ‘deghnfiwfamrinmemwmpnMOwadm,anm always a reliable guide (as for instance at [15]36). The establishment of the punctuation of the text was made partic- ularly difficult due to the combination of extremely lengthy sentences, which require the extensive use of pronouns to refer reflexively to the subject, and the extensive use of various conjunctions to string to- gether otherwise independent sentences. Since the punctuation of B I gives the appearance of having been done quite randomly (often contrary to any reasonable sense of a passage), that of B and B has been reason- ably closely followed. Those few instances where differences in punctuation affect the meaning of the text have been noted in the ap- paratus. In some instances, however, the punctuation of the text must still be regarded as uncertain. Finally, in some instances there is evidence in the texts of stylistic editing. If it is the case that B and B agree, as for example in the occasional use of qug when B has guoniam, the text of B has remained the basis for my text. If, on the other hand, the stylistic 01 3.0! the of. whie the tion 21 change is found only in B, e.g. qug.f r 3 SEE at [5134, it is rejected in favor of the reading in B, h In reference to the text of Appendix A, one final observation must be made concerning the critical apparatus. In her series of articles on the extant manuscripts in Latin of the writings of Avicenna, for each manuscript of the Metgphysica d'Alverny has indicated the variant readings found in each manuscript for what corresponds to [132 16 These through [233 (ending at gpggig) of the text in Appendix A. readings have been indicated in the critical apparatus and identified according to the symbols arbitrarily assigned in Appendix C. Although the evidence provided by these readings is too scanty to permit any conclusions to be drawn, it is interesting that at [232 the consensus of B, B, and B, corresponds to only two of these manuscripts, one of which (BB) dates from the second half of the thirteenth century, raising the possibility that not all of the variants found in the printed edi- tions are Renaissance emendations or misprints. In addition to the medieval Latin translation from the Arabic, there are modern translations in French and German of al-Ilahiyyat, as already mentioned.17 On the basis of these translations one may compare in a general way the correspondence of the Latin version to the original Arabic. The specific contents of the Latin, German, and French translations appear to be in essential agreement, to include the divi- sion of the material into tractates, but there are differences in the 16On these articles by d'Alverny, the manuscripts, etc., see Appendix C. For the details of her descriptio operis, see "Avicenna latinus" (1961), PP. 293-914'0 17Supra. p. 12, n. no. «C Cl 74. 22 division of the material into chapters. These differences are discussed in Appendix D. Further, to aid in reference to these translations, a complete outline of the contents of the Metaphypics as arranged in the Latin, French, and German translations is provided in Appendix D. In order to demonstrate the essential correspondence of the Latin translation to the modern translations from the Arabic, thereby demon- strating the reliability and utility of the Latin version, and realizing that a knowledge of Latin is no longer customary in the West, I have prepared a translation of the first chapter of the Metaphysica into English. Below in Chapter III the text of this translation is presented along with notes which discuss not only explanations of the translation itself, but which also systematically compare all aspects of the Latin version and its English translation to the German translation of Horten and the French translation of Anawati.18 In addition, there is some discussion in the notes of references to Aristotle, etc. In preparing this translation, I have been mindful of Franz Rosenthal's remarks in discussing his translation of the Muqaddimah of Ibn Khaldfin.19 As Rosenthal observes, one may seek to "use modern phraseology and style", thereby running the risk "of distorting the author's ideas . . ., and thereby attributing to him thoughts that were 20 utterly foreign to him." On the other hand, "the work may be recast and given the form it would have had it been written by a contemporary 18All references to Anawati are to his more recent translation (Paris, 1978) unless otherwise noted. 191bn Khaldfin, The Muqaddimah: An Introduction to History, trans. Franz Rosenthal, 3 vols., 2d ed. (Princeton: Princeton University Press, 1967), pp. cix-cxiv, passim. 20Ibid., pp. cix-cx. ‘11 23 author in the second language", an approach which, however, "almost necessarily" obscures the author's thought because the result is "a subjective interpretation".21 These approaches have been rejected as unsuited to my purposes, and I have instead Opted for as literal an interpretation as possible, this being the only other alternative. I agree with Rosenthal that a completely literal translation may at times be "incomprehensible to the general reader", that the resulting style is "strained and unnatural", and that "a literal translation often entirely perverts the literary character of the original."22 But as Rosenthal remarks with respect to his translation: The literalness of the present version is intended to reduce to a minimum the amount of interpretation always neces- sary in any translation. The reader unfamiliar with the Arabic original ought to be encumbered by no more than an unavoidable minimum of subjective interpretation.23 The intent expressed in these comments is also my intent with respect to the English translation of the Latin version of the Metaphysics. That I have presented a prOperly literal translation is in part uncertain, however, due to the difficulty of determining the meanings intended in the Latin translator's use of certain vocabulary in his translation. That is to say, our lexical resources fer the philosOphi- cal terminology employed by the translators in Toledo in the second half of the twelfth century are less than ideal. The available sources seem all to beg the question by assuming that if Aquinas or a later author use a term in a certain way, then this is the way it was used by the translator of a given text into Latin. My own suspicion, on the contrary, is that the situation is more complex, and that while often 21Ibid. ZZIbid. , p. cx. 23Ibid. 0! AV Tu. fir... 9Q 0. E8 Y0 24 one can rely upon the medieval usage found in the lexica, there are instances where such a reliance may be misplaced. For example, in the text of the Metaphysica, at [137, the word tractatum occurs. From the context it is clear that the intended meaning is not ”tractate", as would be usually the case in a medieval passage, but rather a meaning approximating a Classical usage, such as 24 But then there are also instances where the usage is "discussion". neither in accordance with Classical Latin nor later medieval practice. For example, in the next line of the Metaphysica, at [138, the word doctrinalium occurs, and here the meaning intended is not to be found in any of the lexica. The lexica, both classical and medieval, report meanings for the noun doctrine which imply that its adjectival form would have the sense of "learned", but in the Metaphysica the intended meaning is "mathematical".25 Here the translator has chosen a word which is, interestingly, the etymological equivalent in Latin of the Greek word mathématiké. The notes to the translation in Chapter III will provide further details on these and other such instances. It was not my intention here to repeat those observations, but rather to merely indicate the nature of certain difficulties which inhere in any attempt to render the Latin into another language. The English translation, therefore, is literal but eclectic in order to reflect the text as it was produced by the Latin translator, rather than as it may have been understood in later times. zuThis interpretation is supported by the translations of Horten (p. 1) and Anawati (p. 85) from the Arabic. 25Again Horten (p. 1) and Anawati (p. 85) agree. . . ”\CQ A: and. a 9:.“ us:‘ i MQMFM.‘ FL \AW.‘ 91 .Run C hurt. at CHAPTER II AVICENNA ON BEING: PROBLEMS IN UNDERSTANDING AVICENNA AND CERTAIN ASPECTS OF HIS METAPHYSICAL POSITION To turn from an examination of the texts of Avicenna's Metaphysics to an examination of certain aspects of his metaphysical position is to exchange one set of problems for another. Most of the available research approaches the thought of Avicenna from the standpoint of some larger issue, as for example Avicenna's position in the Aristotelian tradition,1 or his contributions to later Scholasticism,2 or his impact 1In addition to Peters see also, for example, Ernst Bloch, By;- cenna und die Aristotelische Linke (Berlin: n.p., 1952; reprint ed., [Frankfurt am Main} Suhrkamp Verlag, 1963). 2In addition to the works of Bréhier, Gai, and Gilson ("Avicenne en Occident . . ." and "Les sources . . .") already mentioned, the fol- lowing are of particular value: Manuel Alonso Alonso, "Ibn Sina y_Sus Primeras Influencias en el Mundo Latino," Revista del Instituto Egipcio de Estudios Islamicos (en Madrid) 1 (1953):36-57; Miguel Cruz Hernandez, "La Distincidn Aviceniana de la.Esencia y la Existencia y Su Interpreta- cidn en la Filosofia Occidental," in Homenaje a Millas-Vallacrosa (Bar- celona: n.p., 1954), vol. I, pp. 351-74; R. De Vaux, nges et textes sur l'Avicennisme latin aux confins des XIIe-XIIIe siécles (Paris: Lib- rairie Philosophique J. Vrin, 1934); Etienne Gilson, "Avicenne et le point de depart de Duns Scot," Archives d'histoire doctrinaBe et litte- raire du Moyen Agg 2 (1927):89-149; A. M. Goichon, "L'influence devi- cenne en Occident," ;;B.L.A. Tunis 14 (1951):373-85; id., "Une logique moderne a l'époque medievale: la logique d'Avicenne,” Archives d'histoi- re doctrinale et litté'raire du Moyen Age 16 (1947-1948fi53-68; id. , Bh_e_ Philosophy of Avicenna and Its Influence on Medieval Europe, trans. and ed. M. S. Khan (Delhi, Patna, and varanasi: Motilal Banarsidass, 1969); M. D. Roland-Gosselin, "De distinctione inter essentiam et esse apud Avicennam at D. Thomam," in Xenia Thomistica a plurimis orbis catholici viris eruditis praeparata qpae . . . offert L. Theissling, ed, S. Szabg, 3 V0180 (Home: n.p., 1925), V01. 3. PP. 281-88. 25 26 upon his contemporaries.3 For the thought of Avicenna per se, there are, of course, general surveys,” but for specific aspects of his philo- sOphy, such as his Metaphysics, there are few specific sources avail- able.5 I agree that there is definitely a need to consider Avicenna's relationship to both Greek (particularly Aristotelian) and the anteced- ent Islamic philosOphy, on the one hand, and his relationship to and influence upon subsequent develOpments in the West. on the other.6 3See, e.g., S. Pines, "La 'philos0phie orientale' devicenne et sa polémique contre les Bagdadiens," Archives d'histoire doctrinale et littéraire du.Moyen Agp 19 (1952):5-37. “In addition to the works of Afnan, Arberry ("The Achievement . . ." and "Avicenna: . . ."), Fakhry, A Histogy, Nasr, An Introduction, Sheikh, and Teicher already mentioned, the following are useful: Arthur J. Arberry, Avicenna on Theology (London: John Murray, 1951); ‘Abdurrah- man, Histoire de la philos0phie en Islam, Etudes de hilos0phie medieva- le: 60 (Paris: Librairie Philosophique J. Vrin, 1972 ; Miguel Cruz Her- nandez, Historia de la FilosofiaBEspafiola: Filosofia HispanOrMusulmana, 2 vols. (Madrid: Asociacion Espafiola para el Progreso de las Ciencias, 1957), especially vol. I, pp. 105-152; c. M. Wickens, ed., Avicenna: Scientist & Philosopher: A Millenary Symposium (London: Luzac E Co., 1952). Some of the general histories also include useful surveys, e.g.: F. C. Capleston, A History of Medieval Philos0phy (New York: Harper & Row, Harper Torchbooks, 1974); id., A History of Philos0phy, Vol. II: Mediaeval Philosgphy, 2 vols. (Garden City: Doubleday & Co., Image Books, 1962); Gordon Leff, Medieval Thought: St. Augustine to Ockham (Baltimore: Penguin Books, 1958); w. Montgomery Watt, Islamic Philospphy and Theology (Edinburgh: Edinburgh University Press, 1962); Julius R. Weinberg, A Short History of Medieval Philosophy (Princeton: Princeton University Press, 1964). 5The only works devoted to the explication of the metaphysical position of.Avicenna, other than the translations of Horten and Anawati, are: (1) Miguel Cruz Hernandez, La.Metafisica de Avicenna ([Granada]: Universidad de Granada, 1949), and (2) The "Metaphysica" of Avicenna (ibn Sina): A Critical Translation-Commentary and.Analysis of_the Funda- mental Arguments in Avicenna's "Metaphysica" in the "DanifihNama-i ‘alE’I” (The Book of Scientific Knowledge), trans. and ed. Parviz More- wedge (New York: Columbia University Press, 1973). (Note that item (2), in spite of the misleading use of "Metaphysica”, is 223 a translation of the Metaphysica (al-IlEhiyyat) of the KitEb al-Shifa’, but rather a translation of a later epitome in Persian (Peters, p. 107).) 6Arberry, ”The Achievement of Avicenna" , p. 124. 27 But for an understanding of Avicenna's thought per se, Corbin's skepti— cism of attempts to find a causal explanation of Avicenna's views through an examination of his predecessors seems plausible, even if one does not accept his argument that to comprehend.Avicenna implies an understanding gg'gpgg of how and why his thought has actually been experienced (”the philosOpher's thought is the seed and his experience the substance").7 And in the context of the Scholastic tradition, the question of violence having been done to the original basic sense ("a1 sentido genuino y primitive") of the writings of Avicenna has been answered in the affirmative by at least one scholar, who argues that in the Scholastic use of passages from Avicenna one can observe deviations from the authentic sense of the original ("desviaciones del sentido original auténtico").8 Of course, for a phiIOSOpher with the extensive influence of Avicenna, some distortion and change in the interpretation of his posi- tion is probably inevitable, as may be clearly seen, for example, in the case of some later Islamic writers, such as Sadr al-Din Shiraz! (usually known as Mull: Sadra).9 Yet even the question of influence is uncertain within the context of Islam, for it has been contended that "Ibn Sina was a lonely figure" and that the fate of the Islamic philo- sophers was such that "outside a few cities, and outside-a tiny minority class even there, their ideas had virtually no influence."10 7Henry Corbin, Avicenna and the Visionary Recital, trans. Willard R. Trask (New York: Pantheon Books, 1960), pp. xi-xii. gAlonso, "I‘m SInE y Sus Primeras Influencias", p. 46. 9Seyyed.Hossein Nasr, Ideals and Realities of Islam (Boston: Beacon Press, 1972), p. 157. 10wili‘red Cantwell Smith, Islam in Modern History (Princeton: 28 In any event, considerations such as these only reinforce my con- tention that questions of influence upon Avicenna and of his influence upon others remain unsettled to the satisfaction of all, and that such questions must be set aside and instead an attempt to understand certain aspects of his metaphysical position should be made within the context of the available evidence relating to the position of Avicenna per se. That the available evidence is incomplete and inconsistent has been shown, but if one confines one's attention to a small portion of the ‘gggpgg of Avicenna's writings, it may be possible to sort through the evidence and arrive at a plausible view. Traditionally there has been an emphasis upon the NeOplatonic aspects of Avicenna's views, both in the Western and Islamic traditions of interpretation. To cite but one example, in the Summa theologies of Thomas Aquinas, in all of those instances where he cites Avicenna by name, none of the references are to the first two tractates of the Metaphysica, and indeed the most common references are to the seventh through ninth tractates, where the Neoplatonic scheme of emanation as understood by Avicenna is set forth.11 This ”unfortunate emphasis" on the NeOplatonic scheme of emanation has been criticized as an emphasis upon the secondary aspects of Avicenna's metaphysical position, a Princeton University Press, 1957), p. 303, n. 2. 11My own examination of the Summa theologies has revealed at least forty-six passages where Avicenna is cited by name, as distin- guished from allusions, which are more uncertain; the most often cited tractate is the ninth. For the Summa contra gentiles there are fewer references, but still a similar pattern is observed, with again no specific references to Metaphysica I-II, and only one allusion. Some modern historians continue to emphasize the NeOplatonic element, such as De Boer, pp. 132-147, passim, and Fakhry, A Histogyg p. 147. See also, e.g., Majid Fakhry, "The Contemplative Ideal in Islamic Philosophy: Aristotle and Avicenna," Journal of the History of Philosophy 14 (1976):137-45, passim. p055 ed 1 9"“ in t the. philc unten philo: ° F??? 51:53 ET Ftrthe that I.“ m H - This 5cm a4 dQ a! v, .5, 29 position which, in respect to these NeOplatonic aspects, must be reject— ed in the final analysis as an untenable myth.12 What aspects, then, of Avicenna's metaphysical position must be emphasized? In contrast to the Opinion of some,13 one finds suggestions in the literature that Avicenna's metaphysical views must be seen in the larger context of his attempt to synthesize the basic truths of phiIOSOphy and religion, even if it is the case that his position was untenable and that his successors in Islam were forced to choose between philosOphy and Islam, as is stated by de Ruggiero: La filosofia di Avicenna B l'ultimo grande tentative della speculazione araba di adattare l'una all'altra filosofia e religione, senza tuttavia rinunziare alle premesse pib im- portanti di entrambe. La sua posizione eclettica e perciO insostenibile, . . . . I successori . . . Optare per l'uno 0 per l'altro avversario.14 Further in this vein, it is claimed of his commentaries upon the Qur’dn that . . . precisely here the conjunction between faith and reason, the harmony between religion and philosOphy, was sought. . . . . With the numerous works written on Iln.SInE in EuroPean languages as yet no thorough study has been made of his many commentaries upon various verses of the Quran where more than anywhere else he sought to harmonize faith and reason.15 This suggestion that Avicenna was ultimately seeking a synthesis Of 12Sheikh, pp. 105-110, passim. 13See, e.g., Agostino Coccio, ”Filosofia e religions secondo Avi- cenna," Rivista di filosofia neo-scholastica 28 (1936, Suppl.):141, where he claims: "11 filosofa nella sua speculazione non dovra tener conto alcuno dei dogma rivelati; . . .". Cf. Arberry, ”Avicenna: His Life and Times”, p. 27, for expression of a similar view. 14Guido de Ruggiero, Storia della filosofia, Part II: La filo- sofia del Christianesimo, Vol. III: La maturita della Scolastica, 5th ed. (Bari: Gius. Laterza & Figli, 1950), p. 41. 15N&81‘, Ideals ' PP 0 60-61 0 30 religion and philos0phy must not be understood in a Scholastic sense, however, for it is abundantly clear from the evidence that Avicenna was not attempting a synthesis which accorded with the views of religious orthodoxy Of any persuasion.16 Instead, in my Opinion, the evidence presented by those who argue for a Sfifl interpretation of Avicenna's attempted synthesis is persuasive.17 I shall not examine the nature of 'this evidence here, since to do so would require an extremely lengthy and complex digression, but shall content myself with the observation that part of this evidence rests upon the fact that Avicenna never challenged the Qur’an, but did challenge orthodox (both Sunni and ShI‘ a) theological beliefs. 18 It is true, of course, that in Al-Munqidh min al-DalEl (The Deliverance from Error) Avicenna is denounced by al- GhazEII as §§§l£ (i.e., an unbeliever),19 but of the various errors he claims were made by Avicenna, for only one, namely, the assertion that God knows universals but not particulars, is al—Ghazéli able to cite a Qur’anic verse which might be viewed as contradicting Avicenna's 16One of the best discussions Of the nature of this synthesis is unfortunately unpublished, but in my possession, viz., Fazlur Rahman, "Philos0phy and Religion in Ibn Sina," Address delivered at a symposium, "The Golden Age of Islamic and Jewish Culture," at Michigan State Uni- versity, 8 April 1976 [Tape recording; COpied from original recording made by Professor.Alford T. Welch, Department Of Religious Studies, Michigan State University]. A discussion of Avicenna's position that is similar to Rahman's may be found, however, in Philip K. Hitti, Makers of Arab History (New York: Harper & Row, Harper TorchboOks, 1971), pp. 212-214. See also the work by Corbin cited supra, p. 27, n. 7, for an excellent discussion of further details of Avicenna's view of philosOphy and.religion. 17lFor this evidence, see Corbin, pp. 2-380, passim. 1880 states, e.g., Hitti, p. 212. 19al-Ghaz'a'll, The Faith and Practice of al-Ghazali, trans. W. Montgomery Watt (London: George Allen & Unwin, 1953; reprint ed., Lahore: Sh. Muhammad Ashraf, 1963), p. 32. 31 position.20 Furthermore, given that Avicenna is antecedent to both the attack upon philos0phy and the synthesis of religious orthodoxy with the §fifi movement for which al-Ghazali is famous,21 it seems reaSonable to suppose that Avicenna would have seen no contradiction in his seeming indifference to religious orthodoxy and his attempt to synthesize the truths of philosoPhy with the truths of religion as seen in the context of the $fifI movement, a synthesis which was indeed accepted in large part by such individuals as Mulla Sadr§,22 who were surely well aware of al-Ghazall's views on Avicenna. And it is Avicenna's acceptance of the $fifI position as the basis for his synthesis that provides the clue to the central element of his metaphysical position. As Fazlur Rahman notes, the $fifi approach involves "their ma‘rifat al-tawhgg, the 'gnosis of unity'", which in turn involves the notion that "God is the sole reality of everythilg. "23 Now in Metaphysica I.1 Avicenna argues that metaphysics is the science of being in so far as it is being (ens inquantum est ens)zu and seemingly rejects.God as the object of metaphysics25, but then in.M§ta- physics 1.7-8 he seeks to prove that there is only one necessary being, 20Viz., Sura 34, v. 3: "there does not escape Him the weight of an atom in the heavens or in the earth" (quoted in Ibid., p. 37). 21For a general overview of the gfifI movement and of al-GhazalI's religious synthesis, see Fazlur Rahman, Islam (Garden City: Doubleday & COO, AnChOI‘ BOOkBg 1968), Pp. 1%“1790 22Nasr, Ideals, p. 157. See also Watt's comment (p. 97) aprOpos Avicenna that "His mysticism and his philos0phy constitute a single integrated system." 23%. pp- 169-70 (emphasis in the original). ”Appendix A, [5335. 25E.g., ibid., [3318-20. (r 32 i.e., that being that is uncaused, that cannot be composite but is absolutely simple for in it alone is its essence existence, a being that is unique.26 And this being is identified with God, the "neces- sarily existent" (wajib al-wujfid).27 As Goichon observes, the term 'necessary' is not used univocally by Avicenna, for the necessity of the one necessary being is not the same as the necessity of beings whose necessity is caused by another.28 In my view, it is also the case that Avicenna does not use the term 'God' univocally, and thus when he rejects God as the object of metaphysics in Metaphysica I.1 he is rejecting God as the term is understood and used by the religious orthodoxy, but when God is identi- fied with the "necessarily existent" he is using the term in the sense of the $fifI notion of God as the sole reality of everything. If this interpretation is correct, then perhaps within the context of the gfifi view as it was understood by Avicenna, he did in some sense effect his synthesis of philosophy and religion. And thus Avicenna's emphasis upon the primacy of being may be seen in a different light. It is well known that for Avicenna being is the first notion that would be grasped in the mind of someone deprived of all sense experience from outside, a position which anticipates Descartes.29 And since Avicenna maintains that nothing is more general or better known than 26See Goichon, "Le phiIOSOphe de l'étre", pp. 55-56, for a more detailed discussion of this "necessary being". 27Watt, p. 96. 28Goichon, "Le philos0phe de l'étre", p. 56. 291bid., pp. 52-53. See Gilson, "Les sources", p. 1+0, n. 1, for a quotation of the Latin translation of Avicenna's argument (from Lib. v1 Natur., Part v, Chapter 7). 33 being, so that being cannot be defined or described, it would seem to follow that the notion of a being necessary per se would accord with the surf notion of God. It is also the position of the Mu‘tazilah, as al-Ghazali observed,30 but this is not important. What is important is the identification of God and being, even if such an identification seems contrary to the ordinary religious understanding, for then it follows that the goal of the philosopher, which is to understand being through the science of metaphysics (Metaphysica 1.1), is the same as the goal of the truly religious, the $flfI, which is to understand.God through the "gnosis of unity" (ma‘rifat al-tathd). And thus the identity of religious and philos0phica1 truth, the synthesis which Avicenna sought, has been achieved from his standpoint. 300p. cit., p. 38. CHAPTER III METAPHYSICA 1.1: AN ENGLISH TRANSLATION AND COMMENTARY This chapter provides the first translation into English of the first chapter of the Metaphysics (al-Ilahiyyat) of the Kitab al-Shii‘a’. The translation has been made from the text of the medieval Latin translation given in Appendix A (infra, pp. 56-61, [131 - [631). For a discussion of the nature and purpose of this translation, see Chapter I, pp. 21-24. The translation begins on the following page. 35 [1] OF THE FIRST DISCUSSION1 Avicenna's book on first philOSOphyl or divine science, beginsz The first chapter: On an investigation of the 5 subject of first philosophy3 for this, that ' it may be shown [that first philosoPLiy] itself is of the class of sciences 1While the usual translation of tractatus in a medieval text would be ”tractate", an alternate meaning has been chosen here in order to parallel the Latin translator's use of this word in the first sen- tence of this chapter (see note 6 below). 2The Opening lines of the Latin version differ substantially from the Opening lines of the Arabic versions. Anawati reads (p. 85): "Au Nom de Dieu, 1e Clement, 1e Miséricordieux, Graces soient rendues a Dieu, le Seigneur des mondes et sa benediction sur le PrOphete choisi Mohammad et tous les généreux membres de sa famille. La treiziéme section (fann) du livre du Shifa’ [consacré] a la metaphysique. Le Livre premier: il [comportel huit chapitres.” In contrast, Horten's translation reads (p. 1): "Die Metaphysik Avicennas. Vierte Summa des Buches der Genesung der Seele. Uber die metaphysischen Dinge. In zehn Abhandlungen. Die erste Abhandlung umfaBt acht Kapitel." Horten notes no significant variant readings, but he does note with respect to the phrase "die metaphysischen Dinge” (Anawati: "la méta- physique") that a literal translation of the Arabic would be "die gott- lichen Dinge" (Ibid., n. 2), a reading which is paralleled by the Latin translator's scientia diuina. Horten is surely correct in basing his translation of ggttlichen as metaphysischen upon Aristotle's use of acoaeyu‘, in Book E of the Metaphysics (1026a19): 3‘3": arm‘s ’a‘w 23w vuoo'ofiu Otopgnuz. pflqpnm}, Von“ , 020107137 . . .”, but I pre- fer the literal translation of scientia uina as ”divine science” since this not only preserves Avicenna's own terminology but also clearly shows the parallel to Aristotle's use of the term 9£Oloytxiz 3A8 Horten notes (p. 1, n. fi), Avicenna's use of the term "first philosOphy" is clearly Aristotelian. Horten cites Ph sics 19hbin-15, but a more obvious reference would be to Metaphysics 1026523-32 where Aristotle discusses "6 ”6r, wzocoyta" and maintains that this is the science of the study of being qua being (”1’09 5"“ 3 5V"). “The Arabic has "pour que soit manifestée son essence (anni a) [par rapporta aux sciences” (Anawati, p. 85) or "damit ihre eigentum- liche Natur literally: 'ihre Individualit'at'] innerhalb der Wissen- schaften klar werde” (Horten, p. 1 and n. 5). Clearly Avicenna does not doubt that metaphysics is a science. 36 _A_ After, with God's help,5 we have completed the discussion6 of the conceptions7 of the logical and natural8 and mathematical9 sci- ences, it is more apprOpriate to come to a knowledge of the concep- 10 tions of wisdom.10 Let us begin then, with God helping, and let us 5The Arabic adds "des Herrn der Gnade und des Erfolges" (Horten, p. 1), "1e Pomoyem: de la miséricorde et de la réussite" (Anawati, p. 8 5), an example of the Latin translator's systematic omission of all such traditional Islamic expressions. 6Here tractatum must be translated as "discussion" (or some such equivalent) rather than as "tractate" , for the context clearly indicates Avicenna is refering to the three prior sections of the Kitab al-shifa' , where he discussed logic, the natural sciences, and mathematics. See Peters, Aristotle and the Arabs, pp. 105-106, for a general outline of the contents of the Kitab al-shifa" . 7The Arabic has "Begriffe" (Horten, p. 1) or "notions (litt.: 'intentiones') (ma‘anI)" (Anawati, p. 85). The sense of man! (Latin: intentiones) would seem here to include both intentio prima and inten- t_i_o_ secunda. Although intentio is normally simply anglicized as "in- tention", this fails here to directly convey the sense of either the Arabic or the Latin (in modern Persian ma‘ani, db , - 'meanings'). 80r "physischen" (Horten, p. 1), "physiques" (Anawati, p. 85). 9The Latin has doctrinalium (literally: "learned": cf. the _s_c_i_- entia doctrinalis, i.e. , "the science that instructs", of St. Thomas Aquinas): the Arabic is rendered as "mathematischen" (Horten, p. 1) or "mathematiques" (Anawati, p. 85). Clearly the Latin translator is not using doctrinalis in any scholastic sense but rather as the Latin equivalent of ”Ovaruy’. 10Or "1es notions me'taphysiques (al-ma‘anI l-hikmiyya)" (Anawati, p. 85). As Horten notes, "weisheit, hikma, bezeichnet im pragnanten Sinne die Metaphysik" (p. 2, n. 1). Avicenna's usage parallels Aristot- le's in Metaphysics A, e.g., at 981928-29, where Aristotle (or a later editor) mentions ". . . cow’aw 71,1 fl up?!" ‘77:: . . .", and again at 98231-3, where he states " 31: ,«iv 95v 7‘ 0030a Imu’ rev“ 39913:; cal drag ‘f‘nv {uteri/t7, 86AOV0' For the phrase "to come to a knowledge of the conceptions of wis- dom" the Arabic reads "zu beginnen mit der Definition der Begriffe der 'Weisheit'" (Horten, p. 2) or "nous commencions a faire conna‘Itre (ta‘rIf) les notions metaphysiques (al-ma‘anI 1-hikmiyya)" (Anawati, p. 8 5). In the Latin translation the phrase is literally "of wisdomly con- ceptions" (intentionum sapientialium); the adjective sapientialis is uncommon, not being found, for example, in the major works of St. Thomas A uinas (see Roy J. Deferrari, et al., A lexicon of St. Thomas Aquinas (EWashington, D.G. : Catholic University of America Press, ”MED, pp. 992-99}, where only the participial adjective sapiens is cited). 37 say that the philOSOphical sciences, as we have already intimated11 in other books,12 are divided into speculative [sciences] and active [sciences]:13 and we have already intimated the differences between them, and we have said that the speculative [sciences]11+ are those in which the speculative power15 of the soul seeks to be perfected 11The verb innuere ranges in meaning from simply "to hint at" to such meanings as "to make known formally". To preserve the ambiguity of the original, it is here translated as "to intimate". The Arabic is translated as "dargelegt wurde" (Horten, p. 2) or "comme cela a été signalé" (Anawati, p. 85). Anawati notes "Avicenne se réfEre ici au chapitre deuxiéme de la Logique Oh il explique que le but de la philo— SOphie est d'arriver a connaitre 1es verités (paga’ig) de toutes choses, selon 1es possibilités humaines" and quotes Avicenna as asserting that "la phiIOSOphie speculative est la connaissance d'une verite qui ne se trouve pas dans une action: la philOSOphie pratique est la connaissance d'une verité dans une action" (Anawati, p. 277). 12According to Horten (p. 2, n. 2) the allusion is to the first part of the Kitab al-shifa' , viz., the introduction to the section on logic, and to "Die Einteilung der Wissenschaften", cited in Brockelmann, Geschichte der arabischen Literatur, vol. I, p. 455, no. 21+; but see also Anawati, p. 277, and note 11, above. 13While the Latin translates "active" (actiuas), we find instead "praktische" in Horten (p. 2) and "pratiques" in Anawati (p. 85). For Avicenna the Speculative sciences include natural science, mathematics, and metaphysics: cf. Aristotle, Metaphysics 1064b1-B: "89km! votvw 3"" 93d: 75!? ‘ré‘nl Otwq'uév Energy“ 17%, wow: ’, ”:97- ,«.x-;’. Otvoruuf." Note that Aristotle's drummed} into-7:44am (the scientiae speculatiuae Of Avicenna) is an alternate term for the three woo-offal egwmwm‘l mentioned at Metaphysics 10263-19. On the other hand, for Avicenna the active sciences (or "praktische [Wissenschaften]" (Horten) p. 2)) appear to include both the Aristotelian mast; (actio) and 170: on: (factio), whereas Aristotle distinguishes between doing (.7295) and making (voc’7ftf), e.g., at Metaphysics 10251325: ". . . w": 1773051 Sufvocel 3) WMKT‘K; ’9 "your? 9 fitupywxf: . . ,n. 1“Here the Arabic is rendered as "theoretischen Hissenschaften" by Horten (p. 3) whereas Anawati agrees with the Latin ("1es sciences speculatives", p. 85). Clearly "speculative" (gpeculatiua) is equiva- lent to "theoretical" (93%?ch not only etymologically but also in the sense in which it is used throughout the Metaphxsica by the latin translator. 15F‘or "power" (virtue) the German has "Denkf'ahigkeit" (Horten, p. 3) and the French reads "faculté" (Anawati, p. 85)“, 38 through the acquisition of the understanding in effect,16 namely [2] through the attainment of the imaginative and credent science,17 concerning things which are not our actions nor our dispositions.18 In these [sciences] then the end is certitude of science and of 16The phrase "through the acquisition of the understanding in effect" is, in the Arabic, literally "daB der Verstand actu.(svrzA{zmwd) wird" (Horten, p. 3, n. 1), or "pour la realisation de l' intellect en acte (ii-husfil al-‘aql bll-fi‘l)" (Anawati, p. 278). Here the phrase ip_effectu is probably equivalent to lg actu. 17The modern translations here at first glance differ from the Latin ("namely through . . . credent science"): "Dieses wird dadurch erreicht, daB der Verstand die begrifflich auffassende und (fiber die AuBenwelt) urteilende Wissenschaft . . . erlangt" (Horten, p. 3), or "et cela par la realisation de la science apprehensive (‘ilm tasawwuri) et judicative (ta§dIgI)" (Anawati, p. 85). The correspondence of "be- grifflich auffassende", "apprehensive", and "imaginative" appears to present no problem at this point, but the same is not immediately clear in the corres ondence of "(" uber die AuBenwelt) urteilende" and "judica— tive (tasdIgI " to "credent" (creditiue). With respect to his trans- lation Horten remarks: "Erst im Urteile (tagdig), dem affirmativen und negativen, ist Wahrheit Oder Falschheit enthalten. Im eigentlichen Sinne bezeichnet ta§dig nur die affirmative Aussage. " (Horten, p. 3, n. 2). Thus the unusual word creditiue, which is not found, for example, in Aquinas (see Deferrari, et al., A Lexicon of St. Thomas Aquinas, p. 255), is translated as "credent", an equally uncommon English adjective with the sense of "giving credence", i.e., mentally accepting something as true or real, which in turn presupposes a judgement having been made regarding the "something" to which one gives credence. (In Persian tasdigujgigai , - 'confirming, corroborating' .) 18Horten renders the Arabic of "which are not . . . dispositions" as literally "die nicht darin besteht, daB sie unsere Handlungen und Verhfiltnisse selbst sind" (Horten, p. 3, n. 3), cf. Anawati (p. 85) "qui ne sont pas, en tant que telles, nos oeuvres et nos modes d.'etre (gpwalun a). " Note that Aristotle has referred to a disposition (Sui Oats) as "a condition that is easily changed and quickly gives place to its Opposite", e.g., heat, cold, disease, health, etc., in contrast to a habit (tiny), which is a condition "of a bmore or less permanent type and difficult to displace" (Categories 8 b-9a), but of course as Aris- totle observes, habits are dispositions, "but dispositions are not necessarily habits" (953. 9b), so perhaps here Avicenna intends to in- clude both temporary dispositions as well as those dispositions which have become habits. Clearly the mentioning of actions and dispositions is, as Horten notes (p. 3, n. 3), a reference to philosophia practice, i.e., ethics, which Avicenna will include in the practical sciences. 39 Opinion.19 For science and opinion are not [arising] from a quality Of our action nor from a quality of a principle of our action in so far as it is a principle of our action. 5 The practical [sciences]20 in fact are those in which first the speculative power of—the soul seeks to be perfected, through the attainment of the imaginative and credent science concerning things which are our actions, for this [end]: in order that secondarily 2'1 may be pro- perfection of practical virtue in [moral] character duced.22 And we have said that the speculative [sciences] are com- prehended in three parts: in the natural [sciences], namely, and 10 the mathematical [sciences], and the divine [sciences].23 And [we have said] that, of the natural [sciences], their subject is bodies in so far as they are being moved and [in so far as] they are [at] 19Here and in the next sentence "science" probably means knowl- edge. According tO the evidence given by d'Alverny (see below, Appen- dix C) the manuscripts in group _A read sententie in place of scientie, a reading which would support "science" as meaning knowledge, with the further implication that this knowledge is based upon judgements. For "of science and of Opinion" Anawati reads (p. 85) "d'une opinion ra> ) et d'une conviction (i‘tigad)"; cf. "Gedanken und Uber- zeugungen" Horten, p. 3). 20Note that above ([1311 and n. 13) instead of "practical" ( c- tice), i.e., from Aristotle's fuivout Wf“'"‘7‘ (Metaphysics 10251325), the Latin used the term "active [sciences]" (actiuas), with "active", of course, being a pepper translation of the Greek term. It is inter- esting that here the Latin translator prefers the Greek term (the usage is not Classical) to its Latin equivalent. 21F‘or "in [moral] character" (_i_n_ moribus the Arabic is translat- ed as "durch gute Charaktereigenschaften" (Horten, p. 4) or "par les moeurs" (Anawati, p. 86). 22As Avicenna states more succinctly elsewhere, the end of prac- tical science (or knowledge) is the good: "Et finis practicae est bo- num" (De divisionibus scientiarum, fol. 139V). 231.e., metaphysics (on the literal translation of scientia diui- g_a_._ see note 2, above). The entire sentence is an almost verbatim quo- tation from Aristotle, Metaphysics 1064b1-3 (quoted above in note 13). 4O rest,2u and what is investigated concerning them are the accidental [things] which happen to them properly25 in accordance with this mode. And [we have said that] what is the subject of the mathemati- cal [sciences] is either what is purely quantity or what is having quantity;26 and its dispositions, which are investigated in these 15 [sciences], are those which happen27 to quantity from this which is 28 quantity in definition, of which [dispositions] a species of matter 2I‘I'Cf. Aristotle, Metaphysics 1059b16-18. 25‘17‘or "prOperly" (prOprie) Horten reads "notwendig I per 333, «0' (673)" (p. 4 and n. 5): cf. Anawati (p. 86) "de soi (bil-dhat)". 26For "either what is purely quantity or what is having quantity" the Arabic is translated as "entweder das seinem Wesen nach Quantitative ist, das frei ist von der Materie, Oder dasjenige, was eine Quantitat (als Akzidenz, nicht als Wesen) besitzt" (Horten, p. 4), or "soit une quantité qui, de soi, est dépourvue de la matiere, soit de ce qui a une quantité" (Anawati, p. 86). In this passage Avicenna combines two Aristotelian theses: first, in Physics 193b(ca. 23-34) Aristotle speaks of the subject matter of mathematics as consisting of such things as surfaces, volumes, lines, and points and notes that these attributes of physical bodies may be separated from bodies on the ground that "in thought they are separable from.motion, and it makes no difference, nor does any falsity result, if they are separated" (Physics 193b34-35); second, in Metaphysics 1064332-33 Aristotle states "mathematics is . . . a science that deals with things that are at rest, but its subjects cannot exist apart." Here Avicenna alludes to the obiectum formale of mathematics as "what is purely quantity" (of. Physics 1955) and to the obiectum materiale of mathematics as "what is having quantity" (of. Metaphysics 1064a) (note also the use of the active participle "having" (habens) to indicate the non-essential and.mutable nature of the relationship between mathemati— cal attributes and physical bodies). Horten observes that "Durch die Aufstellung des oblectum formale will Avicenna es ermBglichen, die Astronomie und.Musik in die mathematischen Wissenschaften hineinzuzieh- en. Beide sind an eine Materie gebunden." (Horten, p. 4, n. 7). 271030 , "happen" in the sense of "advene". 28The Arabic reads "die dem Quantitativen als solchem zukommen" (Horten, p. 5) or "a la quantité en tant que telle" (Anawati, p. 86) and the phrase "in definition" begins a new sentence, but the Latin seems to require the punctuation adOpted (for guarum probably refers to dispositiones and not to quantitas), in which case the phrase "quantity from this which is quantity in definition" (i.e., quantity qh§_quantity) still corresponds with the sense Of the other translations. Since the 41 is not found nor a power of motion. And [we have said] that the divine sciences do not investigate29 [anything] except things sepa- rate from matter in accordance with [their] existence and definition. 2. You have also already heard that the divine science is [that 20 science] in which an investigation is made concerning the first causes of natural being and of mathematical being,30 and concerning that which depends upon these, and concerning the cause of causes, and concerning the principle of principles,31 which is God, the Eminent.32 And it is this which you have been able to touch Upon in the books completed,33 from which [books], however, it was not com- pletely clear to you what most certainly the subject of the divine 25 science may be, except for a little hint which I ran across in a book following phrase "of which" (guarum), on the other hand, most probably refers to "dispositions", as a result the Latin differs here from the French and German translations, which here refer instead to "definition" in both cases: e.g., "In ihrer Definition ist daher keine Art der Materie . . ." (Horten, p. 5). 29The other translations express this positively: e.g., "La [sci- ence] divine [i.e. la Métaphysique] étudie" (Anawati, p. 86): cf. Horten, p. 5. Note also that Anawati uses the singular (la science divine) whereas the Latin and German translations use the plural (diui- n_e_ scientie and die metaphysischen Disziplinen, respectively). 30I.e., that being which is the subject of the natural sciences and mathematics ("de la realité (al-wujfi'd) physique et mathématique", Anawati, p. 86). 31The Latin is ambiguous in that is principio principiorum might also be read as "concerning the beginning of beginnings" (thus for example John 1:1 reads "In principio erat uerbpm" , which parallels the range of meanings found in the Greek's use of WT- Horten (p. 5) and Anawati (p. 86) agree, however, in translating the Arabic as meaning " principle of principles" . 32Or read "n'a'mlich die Gottheit--Erhaben sei ihr Ruhm!" (Horten, p. 5) or "qui est Dieu: qu'il soit exalté" (Anawati, p. 86). 33that is, in the sections of the Kitab ash-shifa’ prior to this section. Horten also refers specifically to "die Einleitungen zur Logik und Naturwissenschaft, z.B. I, Teil I, Kap. 8" (p. 5, n. 5). 42 of logic, from the Posterior Analytics,34 if you remember. And [you have also already heard]35 that in the other sciences there is some- thing which is the subject, and that there are some things which are investigated in these [sciences], and that some principles are con- ceded in these [sciences], from which a demonstration36 is construc- ted. But still by this you were not in fact made certain what the [3] subject of this science might be, namely whether it might be the essence of the first principle37 for this [end], so that that which we seek in it might be knowledge of its38 proPerties and actions, or whether [the subject] might be another conception.39 And also, you have already heard that this [science] is a most certain philOSOphyL"O 3“The passage "except for a little hint . . . Analytics" reads somewhat differently in the other translations. Horten (p. 5) has "Es wurde dieses nur 'angedeutet' in dem Buche fiber den demonstrativen Be- weis (der analytica posteriora)" and cites Logic v, Part I, Ch. 1 and 2 (p. 5, n. 6), whereas Anawati (p. 86) reads "si ce n'est par une allu- sion, en Logique, dans le Livre de la Demonstration (K. al-burhan)". According to Anawati (p. 279), the Arabic reads "i115 ishara jarat g; Kitab al-Burhan", in which case here the Latin translator (or an early OOpyist, since all of the printed editions agree) has clearly expanded upon the original. Probably what is meant is that an allusion to the subject matter of metaphysics was made by Avicenna in his Logic, which in turn referred to Aristotle's Posterior Analytics. For a further discussion of thisvreference, see Anawati, pp. 279-80, note to 5,3. (Note also the Latin's use ([2]25) of the genitive logice instead of the Classical lggicorum.) 35Or "Es wurde dort ausgefuhrt" (i.e., in the Logic)(Horten, p. 5). 36Or "1es demonstrations" (Anawati, p. 86), "die Beweise (wie aus lPrfimissen)" (Horten, p. 6); but in the first edition of his translation (Montreal, 1952, vol. 1, p. 2) Anawati read "la demonstration (burhan)." 37IHorten reads instead "ob es die erste Ursache selbst sei" (p. 6), but Anawati agrees with the Latin: "est-ce l'essence de la cause premiere" (p. 86). 38"of its": i.e., "of the essence of the first principle's". 39intentio: "notion" (Anawati. P. 86). "Begriffe" (Horten, P° 6)' “oar "une veritable philOSOphie (falsafa bil-haqiqa)" (Anawati, ’43 and a first philosOphy, and that [this science] itself acts to ac- 5 quire verification“1 of the principles of the other sciences, and that [this science] itself is most certainly wisdom. Moreover, you have also often heard that wisdom is the more excellent science from all sciences for knowing that which is more excellently knowngl+2 and again, that wisdom is knowledge which is more certain and more con- sistent:)'(3 and again, that [wisdom] itself is the science of the an 10 first causes of the whole. And still you have not understood what this philos0phyl+5 or this wisdom should be, nor if these three defi- 46 nitions or prOperties might be of one art or Of diverse [arts], of p. 86), "eine PhilOSOphie im wahren Sinne des Wortes" (Horten, p. 6). “The word verificatio (from verificare, 'to confirm the truth Of, verify') is apparently not found in Aquinas (see Deferrari, et a1. , A Lexicon of St. Thomas Aquinas). uz‘l‘he Latin translator has literally translated the comparatives from the Arabic, but of course a better translation would be to render them as superlatives, i.e., "the most excellent science" and "is most excellently known" . For the sentence to this point Anawati reads "Tu entendais [dire] parfois que la sagesse est la science la plus noble du plus noble des objets connaissables" (p. 86) and Horten reads "Ferner hast du das eine Mal vernommen, daB die Weisheit die vollkommenste Erkenntnis des voll- kommensten Objektes ist" (p. 6). Compare Aristotle's comment (Nicomachean Ethics 1141a16-19): "Therefore wisdom must plainly be the most finished of the forms of knowledge. It follows that the wise man must not only know what follows from the first principles, but must also possess truth about the first principles. Therefore wisdom must be intuitive reason combined with scientific knowledgeuscientific knowledge of the highest objects which has received as it were its pr0per completion." (Ross' translation) 4301. "la plus vraie (_afl) et la plus precise (at anaha " (Ana- wati, p. 86), "richtigste und unzweifelhafteste" (Horten, p. 6 1414. Or "des Weltalls" (Horten, p. 7), "du tout" (Anawati, p. 86). 4 5For "phiIOSOphy" the others read "phiIOSOphie premiere" (Anawa- ti, p. 87) and "erste PhiIOSOphie" (Horten, p. 7). uéFor "of one art" the Arabic reads "einer einzigen Kunst" (Horten, 44 which every one may be called wisdom. Now, however, we will show clearly that this science, on whose path we are, is the first philo- sophy, and that [this science] itself is wisdom absolutely, and that 15 the three prOperties, by which wisdom is described, are prOperties of one teaching,47 and that [this science] itself is the teaching itself. It is established, moreover, that every science has its prOperl+8 subject. Let us then investigate what the subject of this science may be and let us consider whether the subject of this science might be God Himself, the Eminent. But He is not [the subject]. On the 20 contrary, He Himself is one of these [subjects] which are investi- gated in this science.49 I say then it is impossible that God Himself might be the subject of this science, since the subject of every science is a thing which is conceded to exist,50 and the science itself does not p. 7) or "a une meme discipiline [sic] (§ina‘a)" (Anawati, p. 87). :7Or "Kunst" (Horten, p. 7) or "discipline" (Anawati, p. 87). 481atin um'( peculiar, characteristic, etc. ' )3 the others :read "prOpre" (m Mawati, p. 87) and "eigenthmliches" (Horten, p. 7). “9This paragraph is translated variously, although all versions agree in maintaining that God is not the subject of metaphysics: "On sait que chaque science a un sujet qui lui est prOpre. Cherchons maintenant le sujet de cette science: quel est-11? Si O 'est 1' étre (anniya) de Dieu,--qu' Il soit exalté-—, ou ce n 'est pas cela, mais que [cela est une des choses que 1' on recherche dans cette science?" (Anawati, p. 87); "Es ist bekannt, daB jede Wissenschaft ein ihr eigentumliches Objekt habe, und daher wollen wir jetzt das Objekt dieser (unserer) Hissenschaft erforschen, welches es sei, und erwagen, ob das Objekt dieser Wissenschaft das eigentfimliche Wesen Gottes selbst sei Oder nicht, und ob dann Gott vielmehr nur ein einzelnes Objekt aus der groBen Anzahl der Objekte dieser Wissenschaft sei." (Horten, p. 7). quhe Arabic adds "dans cette science" (Anawati, p. 87), 25 30 3.5 45 investigate [anything] except the dispositions of that subject;51 and this is known from other places.52 .9 But it cannot be conceded that God may be in this science as a subject: on the con— trary, He is a question in it. Since if it is not so, then it cannot be but that He may be as conceded in this science and a question in another, or conceded in this particular [science] and not a question in another [science]. But each of [these] two [alternatives] is false, since it is impossible that [God] might be a question in another [science], because the other sciences are either moral or politicals3 or natural or mathematical or logical, and no science of wisdom is outside of this division. Moreover, in none of them is an investigation made whether God may exist, because He cannot be this that might be investigated in those [sciences]; and you will know this by a brief consideration of these [things]5u which we frequently impress upon [you]. Nor also can it be that [God] may not be a ques- tion in another science from these, for then He would not be a "innerhalb dieser Wissenschaft" (Horten, p. 7). 51AS Horten notes (p. 7), "nulla scientia probat suum Objectum". 52Again the reference, according to Horten (p. 7, n. 5), is to Avicenna's _L_ogic V, Part I (of. note 34, above). 8), 530n the moral and political sciences, Anawati notes (p. 280): "Ge sont 1es parties de la philosOphie pratique i.e. des choses qui dependent de notre volonté et de notre action. En fait .Avicenne a groupé sous le terms de 'politique' les deux sciences s'occupant de la société parce qu'elles ont en commun l'autorité: la science sociale (tadbir al-madina) et la morale domestique (tadblr al-manzil). Les deux se rapportent a autrui, aux rela- tions exterieures tandis que la premiere, 'la morale' a pour Liber Ius Methaphisice C8. _:3____ et L—é: om. e__t_ add. De cognitione intentionum sapiencialium (rubr.T ‘Alflj invertit -QjT .2. Incipit AQAJQAJJEQQEE 9a. is. liber: Methaphisica Aij; liber Methce g2, Auicenne: Auicenni A5 A_1_O_; Auiceni A_1_ AZ; Aboali Auiceni A8; Abiceni A11. §;3 philOSOphia prime: prime philOSOphia Aij; Alfa philOSOphya1A8. diuina: prime diuina g5; diuina hic incipit A2, _ Capitulum: 9111-. Ho Prmumaaanagilze 21.n.- as prime philOSOphie: philosophic prime Ai; philosophie A2, _ipsa: om. A10; ipsemA_2. scientiarum: add. translatus a M. G. Cre. [= magistro Gerardo Cremo- nensi] (rubET) A10. 1 POSI‘QUAM A B D E: Postquam autem C; Cum autem C__1_. expleuimus: ”explicuimus C4. tractatum A C D E: tractare B. de intentionibus A B D E: om. C. g_§ scientiarum: scienciarum A6. logicalium h 2 E: logicarum_ A g; loycarum £13; loicarum A_5. et doctrinalium: doctrinalium A1 . conuenientius: conueniencius A 2 cognitionem intentionum: cogitatiOnem intencionum A6. 12 differentias D E: differentiam B. IE intelligentie" A B D E: intellectus q. imaginetiue D _E_: ymeginatiue A h g. 57 [2] Metaphysica I.1.A-B fol. 2013' 10 15 20 25 et creditiue, de rebus que non sunt nostra Opera, nec nostre disposi- tiones. In his ergo finis est certitudo scientie et Opinionis. Sci- entia enim et Opinio non sunt ex quelitate nostri Operis, nec ex qua- litate initii nostri Operis, secundum quod est initium nostri Operis. Practice vero sunt ille in quibus primum querit perfici virtus anime speculatiue per adeptionem scientie imaginetiue et creditiue de rebus que sunt nostra Opera, ad hoc vt secunderio proueniat perfectio virtutis practice in moribus. Et diximus quod speculatiue comprehen- duntur in tres partes, in natureles, scilicet, et doctrineles et diui- nas. Et quod suum subiectum naturalium est corpora secundum quod mo- uentur et quiescunt, et quod de eis inquiritur sunt accidentalia que accidunt eis prOprie secundum hunc modum. Et quod est subiectum doc- trinalium est vel quod est quantitas pure vel quod est habens quanti- tatem. Et dispositiones eius, que inquiruntur in eis, sunt ea que accidunt quentitati ex hoc quod est quantitas in diffinitione, quarum non inuenitur species meterie nec virtus motus. Et quod diuine sci- entie non inquirunt nisi res separates a materia secundum existentiam et diffinitionem. B Iem etiam audisti quod scientia diuina est in qua queritur de primis causis naturalis esse et doctrinalis esse, et de eO quod pen- det ex eis, et do cause causarum, et de principio principiorum, quod est deus excelsus. Et hoc est quod potuisti attingere ex libris transectis; ex quibus tamen non plene patuit tibi quid oertissime sit subiectum diuine scientie nisi aliquantula innuitione, quem transcur- ri in libro logice, de Analeticis Posterioribus, si meministi. Et quod in ceteris scientiis est aliquid, quod est subiectum, et quod aliqua sunt que inquiruntur in eis, et quod principia aliqua concedun- tur in eis, ex quibus componitur demonstratio. Sed tamen per hoc non vere certificatus es, quod sit subiectum huius scientie, scilicet an ‘i de A B D: et de E; ex Q. Q_his_ D E: hiis A Q C; eis A_5; hic C4. est certitudo: certitudo Q2; est rectitudo C6. scientie A_8 Q D E: sciencie A1 ; sententie A; Opinionis L2 QQ_ C40 Qj_ C6 qz C10; opinionis sententie _2, operationis L8; (in margine _i_n___dica- tur:)—a.l. credulitatisA_3. Opinionis A B D E: Oppinionis A11; credulitatis C. __:3 Scientia D E: sciencia.A_5; sententie A B; Opinio C. 3_enim.A B D E: vero Q; vero sententia‘QQ. Opinio A Q Q Q: Oppinio A_11; credulitas Q. 4 initii nostri D E: inicii B. initium.Q E: inicium B. 6imaginatiue D E: ymeginatiue B. fl sunt Q Q: est Q. 12 quod est Q Q: secundum suum Q. 13 est habens p p. habens p. _1_§ quarum Q Q: quorum Q. i2 queritur Q E: querunt Q. 21 eis Q E: hiis Q. 2 plene B Q: plane Q. 2 subiectum Q Q: om. Q. Qgtquod_ B Q: quid Q. 58 [3] Metaphysica I.1.B-C fol. zoralrb sit essentia primi principii, ad hoc vt id quod querimus in ea sit cognitio prOprietatum et actionum eius, vel an.sit alia intentio. Et etiam 1am audisti, quod hec est philOSOphia certissima, et philOSOphia prima, et quod ipsa facit acquirere verificationem principiorum cete- 5 rarum scientiarum, et quod ipsa est sapientia oertissime. lam etiam audisti sepe, quod sapientia est excellentior scientia ex Omnibus scientiis ad sciendum id quod est excellentius scitum; et iterum quod sapientia est cognitio que est certior et conuenientior; et iterum quod ipsa est scientia primarum causarum totius. Et tamen non intel- 10 lexisti quid esset hec philOSOphia vel hec sapientia, neque si he tres diffinitiones vel prOprietates sint vnius artis vel diuersarum, quarum vnaquaque dicatur sapientia. Nunc autem nos manifestabimus quod hec scientia, in cuius via sumus, est philOSOphia prima, et quod ipsa est sapientia absolute, et quod tres prOprietates, per quas des- 15 cribitur sapientia, sunt prOprietates vnius magisterii, et quod ipsa est ipsum magisterium. Constat autem quod omnis scientia habet subiectum suum proprium. Inquiramus ergo quid sit subiectum huius scientie, et consideremus an subiectum huius scientie sit ipse deus excelsus. Sed non est; immo 20 ipse est vnum de his que queruntur in hac scientia. Dico ergo impossibile esse, vt ipse deus sit sub- I iectum huius scientie, quoniam subiectum omnis scientie est res, que conce- ditur esse, et ipsa scientia non inquirit nisi dispositiones illius subiecti; et hoc notum est ex aliis locis. Q_ Sed non potest 25 concedi quod deus sit in hac scientia vt subiectum, immo quesitum est in ea. Quoniam si ita non est, tunc non potest esse quin sit, vt concessum in hac scientia et quesitum in alia, vel concessum in ista et non quesitum in alia. Sed vtrumque falsum est, quoniam impossibi- le est, vt sit quesitum in alia, eo quod alie scientie sunt vel mora- 30 les vel ciuiles vel naturales vel doctrinales vel logice, et nulla scientia sapientie est extra hanc diuisionem. In nulla autem earum queritur an sit deus, quia non potest esse hoc, vt in eis queratur; et tu scies hoc parua inspectione ex his que multotiens inculcamus. Nec etiam potest esse, vt non sit quesitum in alia ab eis scientia, 35 tunc enim esset non quesitum in scientia vllo modo. Igitur aut est manifestum per se, aut desperatum per se, quod non possit manifestari vlla speculatione. Non est autem manifestum per se, nec est 13m 2 23 9E. _E_o ex1Qp 99, Q[QL sciendum id quod est Q Q: scientiendum id quod Q. 0 he Q: has Q; haec Q. ergo Q Q: igitur Q. est; immo Q Q: aestimo Q. his Q Q: hiis Q. immo Q.Qp imo Q, est Q[Qg 9Q, Q. ea Q Q: 341;. scilicet quod non est quesitum in ipsa immo concessum Q. quin sit, vt Q Q: quoniam sit vel Q. 28-22 impossibile est Q Q: impossibile Q. 21 inspectione ex his Q Q: inspeculatione ex hiis Q. *‘FQI IR Lfi’lgfil'ésl fit 1} q 4. .‘lh A./-m/M\A/-\a./.~N»c.\u/V\MAU n/N -\. A4 \J‘ xha A4 59 [41 Metaphysica I.1.C-D fol. zorb desperatum posse manifestari, quia signs habemus de eo. Amplius secunda ratio: omne id cuius manifestatio desperatur, quomodo potest concedi esse eius? Restat ergo, vt ipsum inquirere non sit, nisi huius scientie. De eo autem inquisitio fit duobus mo- 5 dis. Vnus est quo inquiritur an sit; alius est quo inquiruntur eius prOprietates. Postquam autem inquiritur in hac scientia an sit, tunc non potest esse subiectum huius scientie; nulla enim scientiarum de- bet stabilire esse suum subiectum. In proximo etiam ostendam, quod an sit non potest queri, nisi in hac scientia. Manifestum est enim 10 ex dispositions huius scientie, quod ipsa inquirit res separatas om- nino a materia. lam etiam significaui tibi in naturalibus, quod deus est non corpus, nec virtus corporis, sed est vnum separatum a materia, et ab Omni commixtione omnis motus. Igitur inquisitio de eo debet fieri in hac scientia, et quod de hoc apprehendisti in naturalibus 15 erat extraneum a naturalibus, quia quod de hoc tractabatur in eis non erat deus. Sed volumus per hoc accelerare hominem ad tenendum esse primum principium, vt per hoc augeretur desiderium addiscendi scien- tias, et perueniendi ad locum in quo certius possit cognosci. Q POSTQUAM autem necesse est, vt hec scientia subiectum habeat, 20 et monstratum est illud, quod putabatur esse subiectum eius, non esse suum subiectum; tunc queramus an subiectum eius sint vltime cause eo- rum que sunt, an omnes quattuor simul, an vna tantum. Sed hoc non debet dici quamuis iam hoc quidam putauerunt. Nam consideratio de omnibus quattuor causis non potest esse, quin sit de illis inquantum 25 habent esse, vel inquantum sunt cause absolute, vel inquantum vnaque- que earum quattuor est illius modi qui proprius est sibi, scilicet vt consideratio de illis sit secundum quod vna est agens et alia patiens, et illa alia est aliud, vel secundum quod fit ex coniunctione illarum. Dico autem quod, si bane consideretur, non possunt esse subiectum 30 huius scientie inquantum sunt causae absolute, ita vt intentio huius scientie sit considerare ea, que accidunt causis inquantum sunt cause absolute; et hoc patet multis modis, quorum vnus est scilicet quia hec scientia inquirit intentiones que non sunt ex accidentibus pro- priis ipsarum causarum inquantum sunt cause. Inquirit enim vniuersa- 35 1e et particulars, potentiam et actum, possibile et necesse, et cete- ra. Manifestissimum est autem quod hec talia sunt in se quod inqui- sitio per se debet fieri de illis; nec sunt ex accidentibus que sunt 1 signa Q Q: figure Q. 16 deus Q Q: de eis Q. volumus QHQ: voluimung. Q1 vltime Q Q: vltme Q. 22 quattuor Q: quatuor Q Q. quattuor Q: quatuor D Q. 23-26 vnaqusque Q (vnaquaeque Q): vnaquaque Q, _2__ quattuor Q: quatuor Q Q. Q1 patiens Q Q: paciens Q. 22 possunt Q Q: potest Q. 2 patet Q Q: patent Q. 3% actum Q Q: affectum Q. }_ talia Q Q: capitula Q. — lh»~h;/\1 :1 .. 1Q at A1 6O [5] Metaphysica I.1.D-E fol. Zorblva prOpria rebus naturalibus, nec doctrinalibus, nec cadunt inter acci- dentia, que sunt prOprie scientiarum practicarum. Restat igitur, vt inquisitio sit de illis in scientia que est extra predictam diuisio- nem, et illa est hec scientia; et etiam, quia scientia de causis abso- 5 lute acquiritur post scientiam qua stabiliuntur cause rerum causas habentium. Dum enim nos non stabilierimus esse causarum causatarum a rebus aliis sic, vt esse causarum pendeat ex eo quod precedit in esse, non sequetur apud intellectum esse cause absolute. Sed hec est causa vna, quamuis sensus inducat, vt due cause concurrant. Q 10 Sed licet concurrent, non minus tamen vna debet esse causa alterius; persuasio enim que aduenit anime ex assiduitate sensus et experientie non est cogens, | sicut scisti, nisi per cognitionem, quod in plu- ribus ex rebus que sunt naturales et electionis contingit hoc; et hoc certe est appositum ad stabiliendum causas. Concedere enim esse cau- 15 sas et occasiones non est manifestum primum sed probabile. Iam autem scisti differentiam inter hec duo. Nam si non plene fuerit manifes— tum per se apud intelligentiam, quod quicquid cepit habet principium aliquod, ideo debet esse manifestum per se, sicut multa ex geometri- cis, per que probantur cetera in libro Euclidis. Deinde demonstratio 20 vel demonstratiua manifestatio non est ita in ceteris scientiis, vnde debet esse in hac scientia. Quomodo igitur potest esse, vt illud sit subiectum scientie, inter cuius inquisitiones querantur dispositiones eius cuius esse est quesitum in ea? Quod cum ita sit, manifestum est, quod non est inquisitio de illis inquantum vnaqueque earum habet -25 esse prOprium, vt hoc sit quesitum in hac scientia. Nec est etiam inquantum sunt coniunctio aliqua, et omnino non dico coniunctum, nec vniuersale, eo quod consideratio de partibus coniunctionis prior est quam consideratio de coniunctione, quamuis non sit ita in particula- ribus vniuersalis secundum respectum quem in lOgica nosti; vnde Opor- 30 tet haberi considerationem de partibus. Sed vel in hac scientia, et tunc conueniens esset eas esse subiectum eius, vel in alia; sed in alia scientia esse non potest. Nulla enim alia inquirit de causis vltimis nisi ista scientia. Si autem consideratio de causis fuerit inquantum habent esse, et de omni eo, quod accidit eis secundum hunc 35 modum, Oportebit tunc vt ens inquantum est ens sit subiectum, quod est conuenientius. Monstrata est igitur destructio illius Opinionis qua dicitur quod subiectum huius scientie sunt cause vltime. Sed 6 causarum causatarum Q Q: causarum rerum.causatarum Q. I precedit Q Q: procedit Q. 16 differentiam Q Q: differentam Q. plene Q Q: pene Q. Ag quicquid cepit Q Q: quidquid coepit Q. 1 -12 geometricis Q Q: rebus geometricis Q. 12-20 demonstratio vel demonstrat iua Q Q: demonstratiua Q. 20 scientiis Q Q: scientis Q. QE'inquantum- D E: etiam inquantum Q. vnaqueque Q (unaquaeque Q): vnaquaque Q. habet Q Q: haber Q. Q2 in logica Q Q: om. Q. 3Q alia scientia Q— Q: alis scientia Q. 61 [6] Metaphysica I.1.E-2.B fol. ZOVa tamen debes scire, quod he sunt completio et quesitum eius. Capitulum Secundum: De stabiliendo subiectum huius scientie A OPORTET igitur, vt monstremus quid sit subiectum huius scientie 5 sine dubio, ad hoc, vt pateat nobis que sit intentio huius scientie. Dico autem quod subiectum scientie naturalis est corpus non in- quantum est ens, nec inquantum est substantia, nec inquantum est com- positum ex suis duobus principiis, que sunt yle et forma, sed inquan- tum est subiectum motui et quieti. Scientie vero que sunt sub scien- 10 tia naturali remotiores sunt ab hoc; similiter et morales. Subiectum vero scientie doctrinalis est mensura, siue intellec- ta absque materia siue intellecta in materia, et numerus, siue intel- lectus absque materia siue intellectus in materia. Non enim inquirit stabilire an mensura vel numerus intelligatur absque materia vel in 15 materia. Sed consideratio de his est de dispositionibus eorum que accidunt eis post positionem eorum huiusmodi. Scientie vero que sunt sub disciplinabilibus, conuenientius est, vt non considerent nisi de accidentalibus consequentibus posita, que sunt minus communia quam ipsa. POSita. o 20 Subiectum vero logice, sicut scisti, sunt intentiones intellec- te secundo, que apponuntur intentionibus primo intellectis secundum quod per eas peruenitur de cognito ad incognitum, non inquantum ipse sunt intellecta et habent esse intelligibile, quod esse nullo modo pendet ex materia, vel pendet ex materia, sed non corporee. Non fue- 25 runt autem alie scientie preter has. Deinde consideratio de substantia inquantum est ens vel est sub- stantia, vel de corpore inquantum est substantia, et de mensura et numero inquantum habent esse, et quomodo habent esse, et de rebus for- malibus, que non sunt in materia, vel si sunt in materia, non tamen 30 corporea, et quomodo sunt ille, et quis modus est magis prOprius il- lis, separatim per se debet haberi; non enim potest esse subiectum alicuius scientiarum de sensibilibus, nec alicuius scientiarum de eo quod.habet esse in sensibilibus. Q Nam estimatio est expolia— tio a sensibilibus: hec autem sunt de vniuersalitate eorum, que 1 tamen Q Q: tunc Q. quod he Q (quod hae Q): quia hee Q. Q subiectum Q Q: suum subiectum Q. .2 substantia QyQ: substantiam Q. Q yle Q Q: horle Q. 12-13 intellectus Q Q: intellecus Q. 1 his Q Q: hiis Q. L post positionem eorum huiusmodi Q Q: postpositum eorum huius Q. sunt Q[Q: non sunt Q, Q1 non considerent Q Q: considerent Q. 22 quod Q Q: hoc quod Q. 23 habent- Q: habet Q D. 2; subiectum Q E: v't' sit B. ‘ s .zh as .lse ,C xx, AH 4|; A. .~ Hi. k u ‘ ll c ~KQII‘..F v u 41$ ‘4 nqlv.§ ‘1. ‘ .t ‘16 Al‘ A Ii - IN AIIN ariN_m. Q. _2_0 accidunt Q: accident Q Q. quedam Q Q: quaeda Q. 22 communiori Q Q: communiore Q. 2 enim Q Q: igitur Q. 2 monstrentur Q Q: demontrentur Q. :3 inquirunt Q Q: inquirit Q. ' .QZ perueniuntur E: peruenitur B D. ‘2Q_questiones B Iquaestiones Q):— questioes Q. cause Q (causae Q): causa Q. “Durkgfls 65 [1o] Metgphysica I.2.E-G fol. 21m magisterio, et hec est philos0ph1a prima, quia ipsa est scientia de prima causa esse, et hec est prima causa. Sed prima causa vniuersita- tis est esse et vnitas: et est etiam.sapientia que est nobilior scien- tia qua apprehenditur nobilius scitum. F Nobilior vero scien- 5 tia, quia est certitudo veritatis, et nobilius scitum. quia est deus et cause que sunt post eum, et etiam cognitio causarum vltimarum om— nis esse, et cognitio dei: et prOpterea diffinitur scientia diuina sic, quod est scientia de rebus separatis a materia diffinitione et diffinitionibus, quia ens inquantum est ens, et principia eius et ac- 10 cidentalia eius inquantum sunt, sicut iam patuit, nullum eorum est nisi precedens materiam, nec pendet esse eius ex esse illius. Cum autem inquiritur in hac scientia de eo quod non precedit materiam, non inquiritur in ea nisi secundum hoc quod eius esse non eget mate- ria. 15 Eorum autem que inquiruntur in ea quattuor sunt; quorum quedam sunt separata a materia, et ab appenditiis materie omnino: et quedam sunt commixta materie, sed ad modum quo commiscetur causa constituens et precedens, materia enim non est constituens illa: et quedam sunt que inueniuntur in materia, et non in materia, sicut causalitas et 20 vnitas: quapIOpter ea que habent communiter inquantum sunt, talia sunt quod ad certificationem sui non est Opus esse materia: omnia au- tem communicant in hoc quod esse eorum non esse materiale, scilicet vt esse eorum sit ex materia: et quedam sunt res materiales, sicut motus et quies, sed de eis non inquiritur in hac scientia secundum 25 quod sunt in materia, sed secundum esse quod habent. Cum igitur hec pars diuisionis accepta fuerit cum aliis partibus diuisionis, tunc omnes communicant in hoc quod inquisitio de his non est, nisi secun- dum modum quo esse eorum.non est existens per materiam. Et sicut in scientiis disciplinalibus ponunt id quod est interminatum per materi- 30 am, et inquisitio et consideratio de eo est illius modi, secundum quod id quod queritur de eo pendet ex materia; et hec inquisitio non est disciplinalis, sicut est dispositio hec: monstratum est ergo que sit intentio in hac scientia. G Hec autem scientia communicat cum Topica et Sgphistica, simul 35 in aliquibus, et differt ab eis simul in aliquibus, et differt ab vnar quaque earum.in aliquibus. Communicat enim cum eis in hoc, quod de Q quia Q Q: qua Q. 2 esse Q Q: cause Q. prepterea Q Q: propter ea Q. diffinitur- Q. Q: definitur Q. .__2,diffinitione et diffinitionibus Q Q: definitions et definitionibus Q. 11 precedens Q Q: pracedens Q. _iQ autem Q Q: aut Q. 1 quattuor Q: quatuor Q Q. 1 appenditiis Q Q: appendiciis Q. 20 quaprOpter Q Q: qua prOpter Q. Q his Q Q: hiis Q. 22 interminatum Q- Q: terminatum Q. 30-21 secundum quod Q Q: secundum quem Q. 3Q sicut Q Q: sic Q. 66 [11] Metaphysica I.2.G-3.B fol. 71ralrb eo quod hic inquiritur, nullus actor I singularum scientiarum trac- tat, nisi topicus et s0phisticus. Differt vero ab eis simul in hoc quod philos0phus primus, inquantum est philos0phus primus, non loqui- tur de questionibus singularum scientiarum: isti vero loquuntur. Dif- 5 fert etiam a tOpico per se in fortitudine vel potentia, eo quod ver- bis tOpici acquirit Opinionem, non certitudinem, sicut nosti ex magis- terio logice. Differt etiam a SOphistico in voluntate, eo quod hic querit ipsam veritatem, ille vero querit putari sapiens in dictione veritatis quamuis non sit sapiens. 10 Capitulum Tertium: De vtilitate huius scientie, et ordine et eius nomine A DEBES meminisse quod in scientiis que precedunt hanc iam cogno- uisti que sit differentia inter vtile et bonum et nociuum et malum, quoniam vtile in se est occasio coniuncta que per se ducit ad bonum, 15 vtilitas vero est intentio que perducit de malo ad bonum. Nociuum vero in se est occasio que per se ducit ad malum: nocumentum vero est intentio que perducit de bono ad malum. Postquam autem hoc ita est, tunc iam scis quod omnes scientie communicant in vna vtilitate, sci- licet que est acquisitio perfectionis humane anime in effectu prepa- 20 rantis eam ad futuram felicitatem. Cum autem de vtilitate inquiritur in principiis scientiarum earum, non est intentio earum perducendi ad hoc, scilicet vt adiuuant se adinuicem, ad hoc vt vtilitas proueniat per quam certificetur scientia alia ab ea. Vtilitas igitur secundum hanc intentionem dicitur absolute, et dicitur prOprie: absolute scili- 25 est, vt sit adducens ad certificationem alterius scientie quocumque modo: prOprie vero, vt sit adducens ad excellentiorem, que est ei, sicut finis, quia est propter eam: sed non conuertitur. Si igitur acceperimus vtilitatem absolute, profecto hec scientia vtilitatem ha- bet. Sed si proprie, certe hec scientia adeo alta est, quod ipsa non 30 dignatur esse vtilis aliis scientiis. Cetere vero scientie profici- unt in ea. Q Cum autem vtilitas absoluta diuidatm: in duas diuisiones, necessario diuiditur in tria, quorum vnum est id ex quo prouenit aliud melius eo, aliud ex quo prouenit aliquid sibi equals, aliud vero ex quo prouenit aliquid.inferius eo. Et hoc tertium pro- 35 dest profectui eius quod est infra se. Cum vero inquisierimus nomen prOprium huius tertii, conuenientius est vt dicatur effluxio vel 1 actor Q Q: auotor Q. _B_ sicut D E: sic B. in voluntate Q Q: involuntate Q. in dictione Q- E: indictione Q.- 12 precedunt Q (praecedunt Q):- procedunt Q. :3 Nociuum Q Q: nocivu Q. ‘_2 perducit D— E: producit Q. 22 adiuuant Q (adiuvant Q): adiuuant Q. E diuidatur: Q Q: diuiditur Q. 3%.profectui_ D Q: profectioni Q. 3_ vel Q Q: at Q. 67 [12] Metaphysica I.3.B-D fol, 71rblva profectus vel dominatio vel procuratio vel alia his similis, cum fe- cerimus inductionem de dictionibus conuenientioribus huic capitulo excepta causalitate. Vtilitas autem prOpria pene seruitus est, sed vtilitas que prouenit ex nobiliore in ignobilius non est similis ser- 5 uituti. Tu enim scis quod seruiens vtilis est ei cui seruit, et ille cui seruitur vtilis est seruienti, si vtilitas accipiatur absolute: prOpria enim maneries cuiusque vtilitatis, et prOprius modus eius est alia maneries. Utilitas igitur huius scientie, cuius modum iam demonstrauimus, 10 est profectus certitudinis principiorum scientiarum particularium, et certitudo eorum que sunt eis communia quid sint, quamuis illa non sint principalia causalia. Est igitur sicut vtilitas regentis ad id quod regitur, et sicut eius cui seruitur ad seruientem; quoniam com- paratio huius scientie ad alias scientias particulares est sicut com- 15 paratio eius, cuius c0gnitio inquiritur in hac scientia, ad id cuius cognitio inquiritur in aliis scientiis. Sicut enim hec scientia est principium essendi illas, sic scientia huius est principium certitu- dinis sciendi illas. Q Ordo vero huius scientie est, vt discatur post scientias natu- 20 rales et disciplinales. Sed post naturales, ideo, quia multa de his, que conceduntur in ista sunt de illis, que iam probata sunt in natu- rali, sicut generatio et corruptio, et alteritas, et locus, et tempus, et quod omne quod mouetur ab alio mouetur, et que sunt ea que mouen- tur ad primum motorem, et cetera. Post disciplinales vero, ideo 25 quia intentio vltima in hac scientia est cognitio gubernatoris f dei altissimi, et cognitio angelorum spiritualium, et ordinum suorum, et cognitio ordinationis in comparatione circulorum, ad quam scienti- am impossibile est perueniri, nisi per cognitionem.Astrologie: ad sci- entiam vero astrologie nemo potest peruenire, nisi per scientiam 30 Arithmetice, et Geometrie. Musica vero et particulares disciplinali- um, et morales, et ciuiles, vtiles sunt non necessarie ad hanc scien- tiam. Q Potest autem aliquis Opponere dicens, quod si principia scien- tie naturalis et disciplinalium non probantur nisi in hac scientia, 35 et questiones vtrarumque scientiarum probantur per principia earum, questiones vero earum fiunt principia huius: tunc hec argumentatio est circularis, et per vltimum eius fit manifestatio suiipsius. Contra hoc autem verisimile debet responderi id quod iam dictum est, et ostensum est in libro demonstrationis, de quo tamen nos repe- O temus hoc quod sufficiet. Dico igitur quod principium scientie non est principium sic, vt omnes questiones pendeant ex eo ad demonstrandum 4:- his sQ Q: hiis Q. in‘QJQ:_ se :erui nti mQ (servienti Q): seruienti seruituti Q. 02?qu E;- earum _B_. essendi Q Q: sciendi Q. his Q Q: hiis Q. cognitionem Q Q: cognitienem.Q. opponere Q Q: prOponere Q. et‘Q__questiones_ B Q: conclusiones Q. questiones Q Q: concousiones Q. mammals“: H 68 [13] Metaphysica I.3.D-’+.A fol. 21vaL eas in actu vel in potentia, sed fortasse accipietur principium in demonstratione aliquarum. Possibile est enim esse questiones in sci- entiis in quarum demonstrationibus non admittuntur ea que posita sunt principia vllo modo, quia non admittuntur nisi prOpositiones que non 5 probantur ad hoc vt principium scientie sit principium verissimum, per quod ad vltimum acquiratur certissima veritas, sicut est illa que acquiritur ex causa. Si autem non acquirit causam, non dicetur prin- cipium scientie sic, sed aliter, quia fortasse dicetur principium, sicut sensus solet dici principium eo modo, quo sensus inquantum est 10 sensus non acquirit nisi esse tantum. Soluta est igitur questio, quoniam principium naturalis potest esse manifestum per se, et potest esse, vt manifestetur in philosoPhia prima per id per quod non fuerat probatum antea: sed per hoc in illa probantur alie questiones, ita quod est prOpositio in scientia altiori ad inferendum in conclusione 15 illud principium: nec in hoc assumatur principium ad concludendum illud, sed assumatur alia prOpositio. Possibile est etiam, vt scientia naturalis et disciplinalis ac- quirant nobis demonstrationem de an est, et non acquirant nobis demon- strationem de quare est. Sed hec scientia acquirit nobis demonstra- 20 tionem de quare est, et precipue in causis finalibus remotis. Capitulum Quartum: De questionibus scientie naturalis A MANIFESTUM est igitur, quia id quod est principium huius scien- tie aliquo modo, vel non manifestabitur ex principiis que manifestan- 25 tm: in hac scientia, sed ex principiis que sunt per se nota, vel mani- festabitur ex principiis que sunt questiones in hac scientia, sed non conuertuntur, vt fiant principia illarum earundem questionum, sed ali- arum, vel illa principia erunt principia aliquarum huius scientie, que significanmt illud esse, de quo queritur manifestari in hac sci- 30 entia quare est. Constat igitur quod cum ita sit, non erit predicta probatio circularis vllo modo, ita vt ipsa sit probatio in qua ali- quid idem accipiatur in probatione suiipsius. Debes etiam scire quod in ipsis rebus est via, qua ostenditur quod intentio huius scientie non est ponere aliquid esse principium, 35 nisi postquam probatum fuerit in alia scientia. Postea vero 2 enim Q Q: etiam Q. 1 questiones Q Q: -conclusiones Q. 1 prOpositio Q Q: propositum Q. lg naturalis Q Q: natura,is Q.- 1 -12 do an est, et non acquirant nobis demonstrationem: 9Q. Q. demonstrationem Q: demonstratonem Q . Q29t_2_0quareQQ: quare Q. 2__O remotis.: add. manifestum est igitur. Q. 2 quia Q Q: om. Q. aliquo modo Q Q: aliquomodo Q. _Z earmdem Q Q: earumdem Q. 3 igitur Q Q: _o_m. Q. 69 [14] Metaphysica 1.1+.A-C fol, 71m|vb manifestabitur tibi innuendo quod nos habemus viam ad stabiliendum primum principium non ex via testificatorum sensibilium, sed ex via prOpositionum vniuersalium intelligibilium per se notarum, que facit necessarium quod ens habet principium, quod est necesse esse, et pro- 5 hibet illud esse variabile et multiplex vllo modo, et facit debere illud esse principium totius, et quod totum debet esse per illud se- cundum ordinem totius. Sed.nos prOpter infirmitatem nostrarum anima- rum non possumus incedere per ipsam viam demonstratiuam, que est pro— gressus ex principiis ad sequentia, et ex causa ad causatum, nisi in 10 aliquibus ordinibus vniuersitatis eorum que sunt sine discretione. Igitur ex merito huius scientie in se est, vt ipsa sit altior omnibus scientiis; quantum vero ad nos posterioratur post omnes scientias. lam igitur locuti sumus de I ordine huius scientie inter omnes sci- entias. 15 Q_ Nomen vero huius scientie est, quod ipsa est de eo quod est post naturam. Intelligitur autem natura virtus que est principium motus et quietis, immo vniuersitatis eorum accidentium que proueniunt ex materia corporali. lam autem dictum est quod natura est corporis naturalis, quod habet naturam. Corpus vero naturale est corpus sen- 20 sibile, cum eo quod habet de proprietatibus et accidentibus. Quod vero dicitur post naturam, hec posteritas est in respectu quantum ad nos: primum enim quod percipimus de eo quod est et scimus eius dispo- sitiones est hoc, quod presentatur nobis de hoc esse naturali: vnde quod meretur vocari hec scientia considerata in se hoc est, vt dica- 25 tur quod est scientia de eo quod est ante naturam. Ea enim de quibus inquiritur in hac scientia per eandem sunt ante naturam. Potest autem aliquis dicere quod res disciplinales pure, quas speculatur arithmetica et geometria, sunt etiam.ante naturam, et pre- cipue numerus cuius esse non pendet ex natura vllo modo. Inuenitur 30 enim in non natura. Igitur scientia de numero debet esse scientia post naturam. Quod igitur debemus dicere contra hanc questionem hoc est, quia in Geometria, si quicquid speculamur de illa, non fuerit nisi in lineis, superficiebus et corporibus: constat tunc quod subiec- tum eius non erit separatum a natura in existentia. Q Igitur 35 accidentia que committantur illud minus remota erunt ab ea. Sed si fuerit subiectum eius mensura absoluta, vel id in quo inuenitur men- sura absoluta sic vt sit adaptabile cuilibet prOpositioni, hoc certe non est mensure inquantum est principium.naturalium formarum, sed 10 ordinibus Q E: _ordibus D. E scientie Q (scientiae Q7: scientia Q. 1 locuti Q Q: loquuti Q. 1 corporali: add. est virtus Q. Q§.pure_ D (purae —Q): prime Q. 2 arithmetica Q Q: arithmetrica Q. Q__quicquid Q Q: quidquid Q. 28_committantur_ B: commitantur Q: comitantur Q. 2__mensure inquantum.Q Q: mensura in quantum Q. formarum Q Q: et formam Q. 7O [:15] Metaphisica Lilac-D fol. 21Vb inquantum est accidens. Iam autem cognita est ex his que diximus in logicis et naturalibus differentia inter mensuram absolutam, que est post yle, et inter mensuram que est quanta, et quod nomen mensure con- uenit eis communiter. Cum igitur hoc ita sit, tunc non erit subiec- 5 tum geometrie verissimum mensura que constituit corpus naturale, sed mensura que dicitur de linea superficie et corpore: et hoc est quod adaptari potest prOportionibus diuersis. De numero autem maior est questio, quoniam videtur superficie- tenus quod scientia de numero sit de scientia post naturam, nisi sci- 10 entia post naturam intelligatur aliud, scilicet quod est scientia de eo quod omni modo separatum est a natura, et tunc nominabitur hec scientia ab eo, quod est dignius in ea, scilicet vocabitur hec scien- tia scientia diuina. Cognitio enim dei finis est huius scientie: mul- te enim res appellantur ab eo quod est in eis dignius, vel a parte 15 digniore, vel a parte que est eis quasi finis: erit igitur hec scien- tia, cuius quasi perfectio et cuius pars aliqua nobilior, et cuius prima intentio est cognitio eius, quod separatum est a natura omni modo. Cum igitur appellata fuerit secundum hanc intentionem, tunc scientia de numero non communicabit intentionem huius nominis hoc mo- 20 do. Sed manifestatio verissima, qua probatur scientia de numero non esse de scientia post naturam, hec est. Constat enim quod subiectum eius non est numerus omni modo. Numerus enim iam inuenitur in rebus separatis, et iam inuenitur in rebus naturalibus, et iam contingit ipsum poni in estimatione expoliatum ab omni, quod sibi accidit, quam- 25 uis non sit possibile numerum esse, nisi accidat alicui earum que sunt. Q Id autem quod de numero fuerit tale, cuius esse sit in rebus separatis, illud prohibebitur esse subiectum prOportionis cuiuslibet in augmento et diminutione, sed erit secundum quod erit tantum. Non enim potest concedi ipsum sic poni receptibile cuiusli- 30 bet augmenti et cuiuslibet prOportionis, nisi cum fuerit in materia corporum, que in potentia est omnis materie numeratorum, et tunc cum fuerit in existimatione vel in vtrisque dispositionibus, non est se- paratus a natura. Igitur scientia de numero inquantum considerat nu- merum non speculatur in so, nisi secundum respectum quo accidit ei 35 esse in natura, quia videtur quod principium sue considerationis, se- cundum quod ipse est in estimatione, fit huiusmodi, quod estimatio sit accepta ex dispositionibus naturalibus que habent aggregari et 1 his 2 E3 hiis a. g constituit Q Q: constutuit Q. ._-_2 superficietenus Q Q: superficientenus Q. _1__1 omni modo _q_d.: omnimodo Q Q Q. 12 dignius Q Q: dignus Q. 13 cuius quasi Q Q: quasi.eius Q. 18 et 22 omni modo Q Q: omnimodo Q. expoliatum Q: exspoliatum Q: expoliatim Q. Q2 prohibebitm: Q Q: prohibetur Q. Q2 receptibile Q— Q: receptibilem Q. 3_ materie Q Q: -in anima Q. 2 existimatione Q Q: estimatione Q. vtrisque Q Q: utriusque Q. 3_ fit Q Q: sit Q. “ml”? 71 [16] Metaphisica 1.1+.D-5.A fol. 71vbl721'a disgregari, vniri et diuidi: vnde scientia de numero non est specula- tio de essentia numeri I nec de accidentibus numeri inquantum nume- rus est absolute, sed de accidentalibus eius inquantum sit receptibi— lis eius quod assignauimus: et tunc est materialis vel estimabilis 5 innixus materie. Speculatio vero de essentia numeri, et de eo quod accidit ei secundum quod non pendet ex materia, nec est innixus in ea, est in hac scientia. Capitulum Quintum: De vniuersitate eorum de quibus tractat hec scientia 10 A OPORTET nos in hoc magisterio scire dispositionem comparationis rei et entis ad predicamenta, et dispositionem priuationis, et dispo- sitionem necessitatis in esse necessario, et eius conditiones, et dispositionem possibilitatis et eius certitudinem, et quia ipsamet est speculatio de potentia et effectu, et vt consideremus dispositi- 15 onem eius, quod est per essentiam, et eius quod est per accidens, et dispositionem substantie quot modis diuiditur. Sed quia ad hoc, vt ens sit substantia non eget esse naturale vel disciplinale, hec enim sunt substantie alie preter illas, ideo debemus scire dispositionem substantie que est, sicut yle, et an est, et quomodo est, et si est 20 separata, an non est separata, vel conueniens in specie cum aliis vel non, et quam habet comparationem ad formam, et quomodo est substantia formalis, et an sit separata an non, et que est dispositio composite substantie, et quomodo est dispositio vtriusque secundum duas diffi- nitiones, et quam comparationem habent inter se diffinitiones et dif- 25 finita. Sed quia accidens Oppositum est substantie aliquo modo, ideo Oportet, vt in hac scientia faciamus_sciri.naturam accidentis, et eius species, at qualiter ex accidentibus fiunt descriptiones: et faciamus cognosci dispositionem cuiusque predicamentorum de accidentibus, et 30 monstrabimus accidentalitatem eius, quod potest putari esse substanr tia, et non est substantia. Et faciemus sciri ordines omnium substan- tiarum aliarum post alias inesse secundum prius et posterius. Et fa- ciemus sciri similiter dispositiones accidentium. Congruit etiam huic loco, vt scias dispositionem vniuersalis et particularis, et .ngt speculatio Q Q: speculo Q. ‘Qe 61nnixus Q Q: immixus Q. 11 ientis QIQ: essentis Q. .3 quot Q Q: quod Q. '_3¥11z vt ens Q (ut ens Q): vtens Q. %2 et quomodo Q Q: quomodo Q. ZE-Zh diffinitiones Q Q: definitiones Q. 2 -2§ diffinitiones et -diffinita Q Q: definitiones et definita Q. Q_.accidens_ D Q: on. Q. aliquo modo. Q Q: aiiquomodo Q. Q21naturam‘QdQ: numerum Q. 3Q monstrabimus Q Q: numerabimus Q. 2 post alias inesse secundum Q Q: apud alias inesse sicut Q. 72 [17] Metaphysica 1.5.A-B fol. yzralrb 10 15 20 25 30 totius et partis, et quomodo est esse naturarum vniuersalium, et si habent esse in particularibus et singularibus, et quomodo est esse eorum in anima, et si habent esse separatum a singularibus et ab ani- ma, et tunc scies dispositionem generis et speciei et similium. Sed quia esse ad hoc vt sit causa vel causatum non eget naturale vel dis- ciplinale vel aliquod aliorum, ideo conueniens est, vt exequamur hoc loquendo de causis et generibus et dispositionibus earum, et quomodo debet esse dispositio inter illas et causata, et faciamus cOgnosci differentiam inter principium agens et cetera ab eo, et loquamur de actione et passione, et de differentia inter formam et finem, et de occasionibus cuiusque earum, et quod ipse in omni ordine perueniunt ad primam causam, et de differentia inter initium et inceptionem, et deinde de prius et posterius, et de eo quod incipit, et modos et spe- cies eius, et prOprietatem cuiusque specierum, et quid prius natura, et quid posterius apud intelligentiam, et qualiter conuenit responde- ri neganti hec, vnde quod ex his fuerit sententia probabilis, diuersa tamen a veritate contradicemus ei. Hoc igitur et consimile est con- sequens ad esse inquantum est esse. Sed quia vnum parificatur ad es- se, sequitur etiam, vt consideremus de vno. Q Cum autem con- siderauerimus de vno, Oportebit etiam, vt consideremus de multo ad hoc vt sciamus Oppositionem que est inter vtrumque: et tune Oportebit etiam, vt consideremus de numero, et quam.comparationem.habet ad ea que sunt, et quam comparationem habet continua.quantitas que est ei Opposita aliquo modo ad ea que sunt. Et inducemus omnes sententias falsas de hoc, et faciemus sciri quod nihil horum est separatum, nec est principium eorum que sunt, et stabiliemus accidentale quod acci- dit numeris et quantitatibus continuis, sicut figura et cetera ab his. Sed quia de consequentibus vnum sunt simile et equale et conue- niens et homo- I geneum configuratio et causalitas et identitas, ideo oportet, vt loquamur de vnoquoque istorum, et de oppositis eo- rum, eo quod comparantur multitudini, sicut dissimile non eiusdem l .2 totius Q Q: totis Q. et singularibus Q Q: singularibus Q. 2-3 esse eorum Q Q: eorum Q. o s ies Q E: scias Q. _B_ aliquod _B_ .12: aliquid Q. exequamur Q Q: exsequamur Q. 2 et loquamur Q Q: etiam loquamur Q. 10 differentia- Q- Q: differentiis Q. I? initium Q E: iiicium B. 1‘6 his Q E: -hiis B. 18 21 32 21+ 2 sententia Q Q: -scientia Q. est esse Q Q: est Q. oppositionem D E: Oppositum Q. vtrumque Q (utrumque Q): vtrunque Q. est Q: om. Q Q. sententias Q.Q: scientias Q. his QQQ: hiis Q. Q2,homogeneum D E: omogeneum Q. causalitas '13 E. talitas B. Li dissimile Q.Q:- divisibil; Q. 73 [18] Metaghysica I. 5.B—6.A fol. zzrb generis, inequale, diffiguratio et alietas omnino et diuersitas, et Oppositio cum suis speciebus, et quid est vera contrarietas. Et post hoc procedemus ad loquendum de initiis eorum que sunt et stabiliemus primum principium, et quia est vna veritas in vltimitate glorie. Et 5 notificabimus quot modis est vnum, et quot modis est veritas, et qua— liter ipsa soit omnia, et quod ipsum est potens super omnia, et quis est sensus de hoc quod dicitur scire et posse, et quod est dapsilis, et quod ipsum est pax, scilicet bonitas pura diligenda prOpter se, et quod ipsum est vera suauitas, et apud ipsum est vera pulchritudo: et 10 destruemus sententias eorum qui de eo dixerunt et putauerunt contra- ria veritati. Deinde monstrabimus quomodo est comparatio eius ad ea que ab ipso sunt, et quod primum est ex his que per ipsum habent, et quomodo ordinata sunt per ipsum ea que sunt primum, scilicet substan- tie angelice intelligibiles, et deinde substantie angelica animales, 15 deinde substantie circulares celestes, deinde elementa, postea gene- rata ex eis, postea homo, et quomodo hec omnia redeunt ad ipsum, et quomodo est eis principium agens et principium perficiens, et que erit dispositio anime humane, postquam soluta fuerit ligatio que est inter ipsam et naturam, et quis ordo erit sui esse, et inter hoc sig- 20 nificabimus magnitudinem gratie prOphetice, et debitum nostrum obedi- endi ei, et quod ipsa debet esse a deo: deinde de moribus, et de Ope- ribus quibus egent anime humane cum sapientia ad promerendam futuram felicitatem, et faciemus sciri qui sunt digni felicitate. Et cum peruenerimus ad hunc locum, perficietur liber noster auxiliante deo. 25 Capitulum Sextum: De assignatione rei et entis, et de eorum primis diuisionibus ad hoc vt exciteris ad intelligentiam eorum A DICEMUS igitur quod ens et res et necesse talia sunt quod sta- tim imprimuntur in anima prima impressione, que non acquiritur ex 30 aliis notioribus se, sicut credulitas que habet prime. principia, ex quibus ipsa prouenit per se, et est alia ab eis, sed propter ea. Ni- si enim prius subintrauerit animum, vel nisi fuerit intellectum, quod significatur per verbum, scilicet partem credulitatis ad acquisitio- nem non poterit cognosci id quod significatur per illam, quamuis initiis D E: iniciis Q. vna Q (una Q): vnum Q. destruemus Q Q: destinemus Q. his Q Q: hiis Q. habent Q Q: habent esse Q. _Q elements. Q Q: ellementa Q. 12 naturam, et— quis Q Q: numerum et quid Q. 2-2h Et cum peruenerimus Q Q: et cetera perueniemus Q. _2__ deo.: add. Finit liber primus. Incipit secundus. Q. Qj Sextum— Q Q: primum Q. entis Q Q: essentis Q. g1 exciteris Q Q: extiteris Q. QQ_intellectum_ D Q: sub intellectu Q. :212’ E ad acquisitionem Q Q: om. Q. Q 1_2 [1 10 15 74 9] Metaphysica. I.6.A-B fol, erblva cognitio que transit per animum, vel que intelligitur ex significati- one verbi, non sit adducens, scilicet partem credulitatis ad acquisi- tionem scientie que in natura hominis non est, scientie dico intelli- gendi quod vult significare loquens, et quod intendit. Quod aliquan- do fit prOpter res minus notas in se quam sit id quod vult fieri no- tum, sed per aliquid aliud vel per interpretationem aliquam fiunt no- tiores: similiter in imaginationibus sunt multa, que sunt principia imaginandi, que imaginantur per se. Sed cum voluerimus ea significa- re, non faciemus per ea oertissime c0gnosci ignotum, sed fiet assig- natio aliqua transitus per animam nomine vel signo, quod aliquando erit in se minus notum quam illud, sed per aliquam rem vel aliquam dispositionem fiet notius in significatione. Cum igitur frequentaue- rit illud nomen vel signum, faciet animam percipere quod ille intel- lectus transiens per animam est illud quod vult intelligi et non ali- ud, quamuis illud signum non faciat sciri illud oertissime. Si autem omnis imaginatio egeret alia precedenti imaginatione, procederet hoe in infinitum vel circulariter. Q Que autem promptiora sunt ad imaginandum per seipsa sunt ea, que communia sunt omnibus rebus, sicut res et ens et vnum et cetera. 20 Et ideo nullo modo potest manifestari aliquod horum probatione, que non sit circularis, vel per aliquid quod sit notius illis: vnde quis- quis voluerit discutere de illis, incidet in volucrum, sicut ille qui dixit quod certitudo entis est hoc quod vel est agens vel patiens, quamuis hec diuisio sit entis, sed tamen ens notius est quam agens 25 vel patiens. I Omnes enim homines imaginantur certitudinem entis, sed ignorant an debeat esse agens vel patiens, quod et mihi quoque vsque nunc non patuit, nisi argumentatione tantum. Qualis est ergo .1. Z intelligitur Q Q: intelligit Q. scilicet partem credulitatis Q Q: 2Q. Q. hominis Q Q: homnis Q. significare Q Q: signare Q. 3— -z notiores Q g: pctares _B. 3. imaginationibus D E: ymaginationibus Q. imaginandi, qu(a7e imaginantur Q Q: ymaginandi que ymaginantur Q. significare Q Q: signare Q. 0 transitus D E: transitus ille B. R 213:. imaginatio—eft: imaginatione 2 3? ymaginatio _e_g ymaginatione Q. imaginandum Q Q: ymaginandum Q. per seipsa Q Q: per se, ipsa Q. Q2 communia Q Q: commissa Q. 20 aliquod Q- Q: aliquid Q. 21' notius Q Q: nocius Q. g; entis est —hoc quod vel Q_ E: essentis est vel quod Q. patiens Q Q: paciens Q. 24 entis Q Q: _essentis Q. notius— Q. Q: nocius Q. g; patiens Q Q: paciens Q. imaginantur Q Q: ymaginantur Q. _2__6 quod Q Q: o_1n. Q. _Z patuit _12 _B_:— patuit hOC B. 75 [20] Metaphysica I.6.B-C r01. zzva iste qui id quod est manifestum, laborat faeere notum per proprieta- tem quam adhue Opus est probari, vt constet esse illius? Similiter est etiam hoe quod dicitur quod res est id, de que potest aliquid ve- re enunciari: eerte potest aliquid minus notum esse quam res, et vere 5 enunciari, minus notum est quam res. Igitur quomodo potest hec esse deelaratio? Non enim potest cognosci. quid sit preter aliquid, vel vere enunciari, nisi in agendo de vnoquoque eorum dicatur quod est res vel aliquid vel quid vel illud; et hec omnia multiuoca sunt nomi- ni rei. Quomodo ergo vere potest seiri res per aliquid, quod non po- 10 test seiri nisi per eam? Sed fortasse hoe et consimile erit innuitio aliqua: nam cum dicis, quod res est id de quo vere potest aliquid e- nunciari, idem est quasi dieeres, quod res est res, de qua vere po- test aliquid enunciari; nam id et illud et res eiusdem sensus sunt. lam igitur posuisti rem in diffinitione rei, quamuis nos non negamus 15 quod hoe et consimilia, cum sint vitiosa, tamen aliqua designatio rei sunt. C Dico ergo quod intentio entis et intentio rei imagi— nantur in animabus due intentiones: ens vero et aliquid sunt nomina multiuoca vnius intentionis. Nee dubitabis, quoniam intentio istorum non sit iam impressa in anima legentis hunc librum. Sed res et quic- 20 quid equipollet ei, signifieat etiam aliquid aliud in omnibus linguis: vnaquaque enim res habet eertitudinem qua est id quod est, sieut tri- angulus habet eertitudinem, qua est triangulus, et albedo habet certi- tudinem qua est albedo: et hoe est quod fortasse appellamus esse pro- prium: nee intendimus per illud nisi intentionem esse affirmatiui, 25 quia verbum ens signat etiam multas intentiones, ex quibus est certi- tudo qua est vnaqueque res: et est sicut esse prOprium rei. Redeamus igitur et dicamus quod de his que manifesta sunt est hoe, quod vnaquaque res habet eertitudinem propriam que est eius quid- ditas: et notum est quod certitudo cuiusque rei, que est propria ei, 30 est preter esse quod multiuoeum est cum aliquid. Quoniam cum dixeris quod certitudo talis rei est in singularibus, vel in anima, vel abso- lute, ita vt communicet vtrisque, erit tune hec intentio apprehensa et intellecta. Sed dum dixeris quod certitudo huius vel certitudo 1 laborat Q Q: laborar Q. esse D Q: est Q. E preter Q (praeter Q): potest Q. 1 vnoquoque Q: vno quorum Q: unaquaque Q. eorum ed.: earum Q Q Q. 8 quid Q— Q: quod Q. 12 dieeres Q Q: dieens Q. :5 diffinitione _B_ Q: definitione g. lfi'hoe_ B Q: haee Q. vitiosa QIQ: vieiosa Q. 1 -18 rei sunt. Dico . . . intentionis. Nee dubita- Q Q: E. Q. 1 entis Q: essentis Q. 'flE—1 12 imaginantur D: ymaginantur B. 2 vnaqueque Q (unaquaeque Q): vnaquaque Q. 27 his D E: hiis Q. 58-22 quidditas QT quiditas D E. 22 cuiusque Q Q: -euiuseumque-Q. que Q (quae Q): gn_1. Q. 76 [21] Metaphysica I.6.C fol, yzvalvb 10 15 20 25 30 35 1+0 illius est certitudo, erit superflua enunciatio et inutilis. Si au— tem dioeres quod certitudo huius est res, erit etiam hec enunciatio inutilis ad id quod ignorabamus. Quod igitur vtilius est dicere hoo est, scilicet vt dicas quod certitudo est res, sed hec res intelligi- tur ens, sicut si diceres quod certitudo huius est certitudo que est. Cum enim dixeris quod certitudo de 'a' est aliqua res, et certitudo de 'b' est aliqua res, non erit verum; nee aoquiret aliquid nisi pro— posueris in anima tua, quod vna earum est res prOprie diuersa ab alia re, sicut si diceres quod certitudo de 'a' est certitudo, et certitu- do de 'b' est alia certitudo. Si autem non fuerit hoc propositum, et hec ooniunctio vtriusque, non soietur quid sit res eius, cuius querimus intentionem, nec separabitur a concomitantia intelligendi ens cum illa vllo modo, quoniam intellectus de essente semper comita- bitur illam, quia illa scilicet res habet esse vel in singularibus vel in estimatione vel intellectu. Si autem non est ita, tune non esset res, quia non dicitur res nisi id de quo aliquid dicitur vere. Deinde quod dicitur cum hoc, quod res potest esse id quod non est absolute, debemus loqui de hoe; si enim intelligitur non esse id quod non est in singularibus, hoc potest concedi quod sit ita: potest enim res habere esse in intellectu, et non esse in exterioribus. Si autem aliud intelligitur preter hoe, erit falsum; nee erit enunciatio vllo modo: nec erit scita, nisi quia est imaginata in anima tantum. Sed vt imaginetur in anima tali forma que designat aliquam rem exte- riorum non: nee potest enunciari, eo quod enunciatio semper est de eo quod certificatum est in intellectu: vnde de non esse absolute non enunciatur aliquid affirmatiue. Sed si enunciatur aliquid negatiue, etiam certs iam posuerunt ei esse aliquo modo in intellectu. Nostra I autem dictio, scilicet est, continet in se designationem. De- signari vero non esse, quod nullo modo habet formam in intellectu, impossibile est: quomodo enim de non esse potest enunciari res? Sen- sus enim nostre dictionis, quod non est tale, est quod talis disposi- tio aduenit in non esse: nec est differentia inter aduenire et esse: et ideo idem est quasi diceremus quod hec prOprietas habet esse in non esse. Dicemus igitur, quia id quod dicitur de non esse, et pre- dicatur de eo, necesse est, vt vel sit et habeatur ante esse, vel non sit, nec habeatur ante non esse. Si autem fuerit, et habeatur ante non esse, tunc non potest esse, quin vel sit in se aliquid vel nihil. Si vero fuerit in se aliquid, tune non esse habebit proyrietatem que est. Si vero prOprietas fuerit aliquid, tunc id de quo illa dicitur erit aliquid sine dubio: ergo non esse erit aliquid, et hoc est 11 '1— l. g._2_ £2 cuius D Q: om. Q. g-ill- comitabit-Er Q Q: comittabitur Q. non dicitur Q Q: non diceretur Q. imaginata Q Q: ymaginata Q. imaginetur Q Q: ymaginetur Q. 22-24 exteriorum Q Q: ecteriorum Q. 32 3. intellectu Q Q: intellcum Q. ante esse Q Q: a non esse Q. _e_t_ 26-22 ante non esse Q Q: a non esse Q. 31 nihil Q Q: nichil Q. 2240 dicitur erit Q Q: dicitur erit vel esset Q. 77 [22] Metaphysica 1.6.0 fol. szb impossibile. Si autem proprietas illa fuerit nihil, tune id quod ni- hil est in se, quomodo erit in aliquo, quoniam quod nihil est in se impossibile est esse in aliquo? Potest autem esse, vt id quod est a- liquid in se non sit in alio. Si vero forma non fuerit in non esse, 5 tunc remota est forma a non esse. Cum autem remouerimus formam a non esse erit oppositum huic. lam igitur forma erat in so, at hoc est falsum. Nec dicamus nos habere scientiam de non esse, nisi quod in- tentio habetur in anima tantum. Credulitas vero que contingit est de hoc quod imaginamur ipsum esse in anima tantum. Sed quod in natura 10 huius sciri est posse habere comparationem ad intellectum ad exterio- ra in illa hora, certe hoc non est. Igitur quod.non est absolute non erit scitum post illam. Sed apud homines qui tenent hanc sententiam secundum quod scitur et annunciatur de 1110, scilicet non esse, sunt res que non habent similitudinem cum eo quod.debsnt loqui de non esse. 15 Quod qui scire voluerit legat in anima verba eorum que non merentur inspici. Illi autem non inciderunt in errorem illum nisi propter ig- norantiam suam de hoc quod enunciationes non sunt nisi ex intentioni- bus que habent esse in anima, quamuis sint de non esse, ita tamen vt enunciatio fiat de illis secundum hoo quod habent comparationem ali- 20 quam ad singularia, verbi gratia. Si dixeris quod resurrectio erit, intellexisti resurrectionem et intellexisti erit, et predicasti erit, quod est in anima de resurrectione. Sed hec intentio non potest esse vera, nisi de alia intentione intellecta etiam.que intelligatur, vt in hora futura de ea dicatur intentio tertia intellecta que est in- 25 tentio, scilicet est: et secundum hanc considerationem similiter est in preterito. Manifestum est igitur, quia id quod enunciatur de eo, scilicet non esse, necesse est, vt aliquo modo habeat esse in anima: enunciationes enim re vera non sunt, nisi per id quod habeat esse in anima, et secundum accidens sunt per id quod est in exterioribus. 30 Ian igitur intellexisti nuno qualiter differant, et id quod intelli- gitur de esse, et quod intelligitur de aliquid, quamuis hec duo sint comitantia. Signifioatum est tamen mihi esse homines qui diount quod ali- quid est aliquid, quamuis non habeat esse, et quod aliquid est forma 35 rei que non est res, neo que est, nec que non est, et quod que vel quod non significant res. Isti autem non sunt de vniuersitate eorum qui cognoscunt. Quos cum coegerimus disoernere inter hec verbs se- cundum intellectum suum detegentur. Dicemus igitur nuno quod quamuis ens, sicut scisti, non sit ge- 40 nus, nec predicatum equaliter de his que sub eo sunt, tamen est inten- tio in qua conueniunt secundum prius et posterius, primum autem est quidditati, que est in substantia, deinde ei que est post ipsum: Q Oppositum Q Q: oompositum Q. forma Q‘Q: formam Q. ‘2 imaginamur Q Q: ymaginamur Q. 16 in errorem -Q Q: inerrorem Q. 20 singularia, -verbi gratia. Si Q Q: singularia. Verbi gratia, si Q. qui diount Q Q: quidiount Q. g_.vniuersitate_ B Q: universalitate Q. 0 his Q Q: hiis. Q. E quidditati g g: quiditati Q. 78 [23] Metaphysica 1.6.0 fol. 72Vbl73m postquam autem vna intentio est ens secundum hoc, quod assignauimus, sequitur illud accidentalia, que ei sunt propria, sicut supra dooui- mus; et ideo eget aliqua scientia in qua tractetur de eo, sicut omni sanatiuo necessaria est aliqua scientia. 5 Difficile est autem declarare dispositionem necessarii et pos- sibilis et impossibilis certissima cognitione nisi per signa. Quic- quid enim dictum est ab antiquis de ostensione istorum in plerisque reducitur ad circularem, so quod ipsi, sicut I nosti in logiois, cum volunt diffinirs possibile assumunt in eius diffinitione necessa— 10 rium vel impossibile, nec habent alium modum nisi hunc. Cum autem volunt diffinire necessarium assumunt in eius diffinitione possibile vel impossibile, st cum volunt diffinire impossibile assumunt in eius diffinitione necessarium vel impossibile, verbi gratia. Cum diffini- unt possibile diount aliquando quod est non necessarium, vel quod ip- 15 sum est, quod non est in presenti, cuius tamen esse in quacunque po- sueris hora futura non est impossibile. Deinde cum volunt diffinire necessarium, diount quod necessari— um est, quod non est possibile poni non esse, vel quod id est quod si aliter ponitur quam est, est impossibile; sic igitur accipiunt in 20 diffinitione eius aliquando possibile, aliquando impossibile, st in diffinitions possibilis accipiunt impossibile vel necessarium. Dein- de cum volunt diffinire impossibile accipiunt in eius diffinitione necessarium dicentes quod impossibile est id quod est necessarium non esse, vel ponunt possibile dicentes, quod non est possibile esse: st 25 aliqui doctores legis sequuntur hoc. Similiter etiam diount quod im- possibile est id quod non est possibile esse vel id quod necesse est non esse, st quod possibile est quod.non est impossibile esse vel non esse, vel quod non est necesse esse vel non esse: hoc autem totum, sicut cum vides, manifeste circulars est. Sed detectio huius mani- 30 feste in hoc quod iam nosti in Analeticis quod ex his tribus id quod dignius est intelligi est necesse, quoniam necesse significat vehe- mentiam essendi, esse vero notius est quam non esse, esse enim cog— noscitur per se. Non esse vsro cognoscitur per esse aliquo modo. Cum autem nota fecerimus tibi hec omnia, tune erit tibi certa destruc- 35 tio sententie illius, qui dicit quod non esse reducitur, quia ipsum est ds quo primum annunciatur esse. Non esse autem.cum reducitur de- bet ssse differsntia inter ipsum et id quod est tale, si inueniretur aliud vice eius et si fuerit tale quals illud, tunc non est ipsum. Non est enim illud quod priuatum erat st in dispositions priuationis #0 erat hoc aliud ab so. Igitur non esse iam fit esse secundum modum quem ants assignauimus. Cum autem non esse rsductum fuerit Oportebit £31 Quicquid Q Q: Quidquid Q. 1 in plerisque Q Q: implsrisque Q. Q} impossibile, verbi gratia. Cum Q Q: impossibile. Verbi gratia, cum Q. 1 quacunque Q Q: quacunque Q. 1.— non eat _D_ 33 non E. 31 Q Q: fi Q. Q5 sequuntur Q Q: sscuntur Q. }Q Analeticis Q Q: Analeoticis Q. his Q Q: hiis Q. 33 illudQQ: allud g. 79 [2a] Metaphisica I.6.C-7 fol. 73raIrb vt omnes prOprietates quibus erat id quod erat reducantur. Sed de prOprietatibus eius est hora eius. Cum autem reduxeris horam eius, tune non esse erit non rsductum, quia rsductum est id quod inuenitur in secunda hora. Si enim non esse fuerit tale, vt in eius reductions 5 reducantur omnia priuata que fuerunt cum eo et hora tune ipsum, vel est aliquid quod habet certitudinem esse quo iam priuatum est, vel conuenientiam essendi aliquod accidentium, sicut notum est ex inten- tions eorum. Igitur potest esse vt reducatur hora et dispositiones, st tunc non erit hora et hora, ergo nec erit reductio, quamuis intel- 10 lectus effugiat hoc ne inquirat eius probationem: quicquid enim dici- tur de hoc est extra viam doctrine. Capitulum Septimum: De initio loquendi de necesse esse et de possibile esse, et quod necesse esse non habet causam, 15 et quod possibile esse est causa- tum, et quod necesse esse nulli est coequale in esse, nec pendet ab alio in esse REDEAMUsiad id in quo eramus et dicamus quod necesse esse et 20 possibile esse vnumquodque habet prOprietates. Dicemus igitur quod ea que cadunt sub esse possunt in intellectu diuidi in duo. Quorum vnum est quod cum consideratum fuerit per se eius esse non est neces- sarium: et palam est etiam quod eius esse non est impossibile, alio- quin non cadet sub esse, st hoc est in tsrmino possibilitatis: alte- 25 rum est, quod cum consideratum fuerit per se eius esse erit necesse. Dicemus igitur quod necesse esse per se non habet causam, et quod pos- sibile esse per se habet causam, et quod necesse esse per se est ne- cesse omnibus suis modis, et quod impossibile est vt esse eius quod est necesse etiam sit coequale I ad esse alterius, ita vt vnumquod- 30 que eorum sit equale alteri in necessitate essendi vel comitetur: et impossibile est etiam vt esse eius quod est necesse esse coniungatur ex multitudine: et impossibile est etiam vt in certitudine quam habet necesse est communicet ei aliquid aliud. Quod cum csrtificauerimus sequetur quod necesse esse non est relatiuum, nec mutabile nec multi- 35 plex nec communicet ei aliquid aliud in suo esse quod est ei prOpri- um. Quod autem necesse esse non habet causam manifestum est. Si enim necesse esse haberet causam sui esse profecto eius esse esset per illam. Quicquid autem est cuius esse est per aliquid cum .1_O e_t_ 22 quicquid Q Q: quidquid Q. 1 Septimum Q Q: secundum <‘I‘ractatus Primi, Secundi Libri> Q. quod cum Q Q: quodcum Q. etiam Q Q: esse Q. 22-:30 vnumquodque Q Q: vnuquodque Q. }Q comitetur Q Q: committetur Q. 22 communicet Q Q: conuincet Q. 25 communicat Q Q: commnnicat Q. QQestperQ:perQ. l8 N'N 80 [25] Metaphysica 1.7 fol. zzrb consideratum fuerit per se non habebit esse necessarium: quicquid au- tem consideratum per se sine alio non habet esse necessarium non est necesse esse per se: vnde constat quod si necesse esse per se haberet causam, profeeto non esset necesse esse per se: manifestum est igitur 5 quod necesse esse non habet causam. Et patet etiam ex hoe quod impossibile est vt aliquid idem sit necesse esse per se et necesse esse per aliud: si enim eius esse es- set per aliud, tune impossibile esset illud inueniri sine illo alio. Impossibile igitur esset inueniri necesse esse per se. Si enim esset 10 necessarium per se, iam haberet esse, et illud aliud nihil ageret ad illud esse necessarium: quicquid enim est, ad cuius esse agit aliud, eius esse non est necessarium in se. Quiequid autem possibile est consideratum in se, eius esse et eius non esse vtrumque est per causam. Cum enim habuerit esse, tune 15 iam acquisitum est sibi esse discretum a non esse. Cum vere desierit esse, iam acquisitum est sibi non esse discretum ab esse. Igitur non potest esse, quin vtrumlibet istorum duorum acquiratur sibi ab alio a so vel non ab alio a se. Si autem acquiratur ab alie a se, tune illud aliud est causa. Si vere etiam acquiratur ab alie a se, mani- 20 festum est autem quod quicquid post non esse habet esse, iam apprOp— riatum est per aliquid quod sibi aduenit ab alio a se. Similiter et in non esse, tune ad appropriandum sibi vtrumlibet id quod ipsum est, vel est sufficiens vel non sufficiens. Si autem id quod est suffici- ens est ad apprOpriandum sibi vtrumlibet illorum duorum, ita vt sit 25 aliquod illorum duorum, tune illud est necessarium sibiipsi per se. Iam autem positum erat non esse necesse. Igitur hoe est inconueniens et impossibile. Si autem id quod est non est sufficiens ad aequiren- dum sibi vtrumlibet, sed per aliquod aliud adiunetum est sibi est id quod est, tune esse illius est ex esse alterius a se, que eget ad ss- 30 se, et sic illud est. Igitur habet causam et omnino non habebit ali- quod duorum aoquisitorum per seipsum sed per causam. Intentio enim essendi est ex causa que est causa essendi st intentio non essendi est ex causa que est priuatio cause intentionis essendi, sicut scisti. Dicemus igitur quod Oportet illud fieri necessarium esse per causam, 35 st respectu eius. Si enim non fuerit necessarium esse, existente es- sentia cause et eomparatione eius, srit etiam possibile: vnde bene potest concedi illud esse et non esse non approyriatum aliquo illorum duorum: et hoe iterum eget vt sit aliquid tertium per quod assignstur ei esse post non esse, vel post esse non esse, cum causa habuerit es- #0 se, est ergo illud alia causa, et sic itur in infinitum, et cum hoe non srit ei appropriatum esse nee acquiratur ei esse, st hoe est ab- surdum. Non ob hoe tantum quod cause erunt in infinitum hoe autem dubium est hoe ad remouendum, sed ob hoe quod nondum habet per quod Q profeeto Q Q: perfecto Q. :5 a non Q Q: autem Q. 20 post D_ E: potest Q. ‘55,.Qfilg142_ duorum Q: duum QQQ. 2- intentio non essendi . . . est priuatio cause Q Q: 311;. Q. P ex 23 9E. £0 _3 est hoe __ D: est hie Q. 81 [26] Metaphysica 1.7 fol. 73rblva apprOprietur. Iam autem positum est illud habere esse. Igitur mani- festum est quod quicquid possibile est esse non habet esse nisi cum necessarium est respectu sue cause. Dicemus etiam esse impossibile vt ei quod est necesse esse sit eompar aliud necesse esse, ita vt hoe 5 simul habeat esse cum 1110, et illud simul habeat esse cum isto, nee vnum eorum sit causa alterius, sed sicut coequalia in eomitantia es- sendi. Cum enim considerata fuerit essentia vniuseuiusque eorum per se sine alio non potest esse quin sit necessarium per se, vel non ne— cessarium per se: si autem fuerit necessarium per se non potest esse 1O quin vel habeat etiam neeessitatem respectu sui cum seeundo, et tune erit illud necesse esse per se et necesse esse propter aliud a se, st hoe est friuolum, I sicut supra ostendimus, vel non habet neces- sitatem prepter aliud, ita vt eius esse non debeat sequi ex esse al- terius nee comitetur illud, nee esse eius pendeat ex esse alterius, 15 ita vt hoe non habeat esse nisi et alterum habuerit esse. Si autem non fuerit necessarium per se, Oportebit tune vt respectu sui sit possibile esse et respectu alterius sit necesse esse, et impossibile est etiam quin illud aliud vel sit similiter vel non.sit similiter. Sed si illud aliud fuerit similiter, tune non potest esse quin neces- 20 sitas esse huius sit ex 1110, cum illud sit in termino possibiliter essendi, vel in termino necessario essendi. Si autem neeessitas es- sendi huius fuerit ex illo, cum illud fuerit in termino necessario essendi, et non ex se nee ex termino contingente, sicut supradiximus, sed ex 1110 quod est ex ipso et neeessitas esse huius fuerit conditi- 25 one necessitatis essendi illius cum illo quod aequiritur postea ex necessitate essendi posteritate essentiali, tune non aequiretur neces- sitas essendi vllo modo: si autem.necessitas essendi huius fuerit ex ille, cum illud fuerit in termino possibilitatis, tune neeessitas es- sendi huius srit ex essentia illius, et ille existente in termino 30 possibilitatis acquirente huic necessitatem essendi nee acquirere ab isto terminum possibilitatis, sed neeessitatem. Igitur causa huius srit possibilitas essendi illius, cum hoe non sit causa illius, erunt igitur non coequalia, cum vnumquodque eorum sit causa per se st cau- satum per se. Deinde eontinget etiam aliud quod cum possibilitas ss- 35 sendi illius fuerit causa necessitatis essendi: tune esse illius non pendebit ex esse istius, sed ex possibilitate eius. Igitur Oportebit vt esse huius sit simul cum non esse illius. Iam autem posuimus illa eoequalia, tune hoe est impossibile. Igitur non est possibile, vt sicut coequalia in esse, ita vt non pendeat ex causa extrinseea: sed 40 oportet vt vnum eorum sit primum per seipsum, st sit ibi causa extrin- seea que faciat vtrumque necessario esse necessitate pendenti inter se, vel faciat necessarium pendere necessitas vtriusque. Relatiuorum autem non est necesse vnum esse ex altero sed cum altero. Quod autem faeit illa duo esse, necessario est causa que coniungit illa vel etiam due materie vel duo subiecta de quibus illa predicantur. Non Q apprOpristur Q Q: apprietur Q. 1_l+_ comitetur Q Q: committetur Q. QQ_eum.Q[Q: tune Q. 0 huic Q Q: hoe Q. eontingst Q Q: continent Q. _0 et sit Q Q: st sic Q. 82 [27] Metaphysica 1.7-8 fol. 73valvb autem esse duarum materiarum vel duorum subdectorum tantum sufficit ad hoe, sed esse trium quod coniungit illa, et hoe est quoniam non potest esse quin esse et certitudo vniuscuiusque duorum vel sit esse cum alio, et tune esse eius per se erit non necessarium, igitur srit 5 possibile. Itaque srit causatum, et etiam, sicut diximus quod causa eius non est eomitans illud in esse, et ita causa eius srit aliud, et tune illud et aliud non erunt causa habitudinis que est inter illa, sed illud aliud vel non sit esse cum alio, igitur hoe esse cum alio, erit aliquid nouiter adueniens super suum esse prOprium consequens 10 illud, et etiam esse quod est ex.parte eius non srit ex eomitantia inquantum sunt eomitantia, sed ex causa precedents si ipsum fuerit causatum. Tune ergo ipsum esse eius aut srit ex suo comite, non in- quantum est comes, sed inquantum est esse sui eomitis quod est ei prOprium, et ita non erunt eomitantia, sed causa et causatum, et co- 15 mes eius srit etiam causa habitudinis estimatiue inter ea, sicut pa- ter et filius, aut srit comitanter, secundum hoe quod nullum eorum est causa alterius, et habitudo srit necessarie ad esse eorum. Igi- tur prima causa habitudinis srit res extrinseca faciens esse duas es- sentias eorum, sicut scisti, et habitudo srit accidentalis: vnde non 20 erit ibi comitanter nisi per accidens separabile vel inseparabile. Sed hoe est aliud ab so in quo sumus: habitudo autem que est per ac- cidens srit causa sine dubio: vnde secundum comitantiam erunt vtraque causata, et ita nullum eorum est necessarium esse per se. Capitulum Octauum: Quod necesse esse vnum est 25 DICEMUS etiam quod necesse esse debet esse vna essentia, sin autem sint multe. Igitur vnaqueque earum erit necesse esse. Necesse est autem vt vnumquodque serum in certitudine sue essentis vel non differat ab altero aliquo modo vel differat. Si autem non differt vnum ab alie in intel- I lectu sue proprie essentis, differt tamen 30 ab eo per hoe quod hoe non est illud: hec enim differentia est sine dubio, profecto vnum differt ab alio in so quod est preter intellec- tum essentie. Intellectus enim essentis que est in eis non est di- uersus. Sed est adiunctum ei aliquid per quod factum est hoe vel in hoe, vel est adiunctum ei aliquid quod est hoc vel in hoe. Nee illud quin Q Q: quoniam Q. _ eomitans Q Q: committans Q. in esse 34.: inesse Q Q Q. causa Q Q: 93. Q. 1 est Q Q: est est Q. 2 proprium Q Q: proprium et Q. _1_(_)_ eomitantia Q Q: committanter Q. Q faciens Q Q: facies Q. 2 esse Q Q: este Q. 2 Octauum Q Q: tertium Q. 23-26 sin autem Q: sinautem B Q. _2_ vnaqueque Q (unaquaeque Q7: vnaquaque Q. Q'Z est Q Q: esse Q. Q2 vnum Q Q: vnu Q. 83 [28] Metaphysica 1.8 fol. 22W 10 15 20 25 30 35 #0 est adiunctum alteri, sed est ei adiunctum per quod factum est hoe vel quod hoe est hoe ipsum, et hoe est apprOpriatio aliqua, scilicet ipsa intentio per quam est inter ea diuersitas. Igitur vnumquodque eorum differt ab altero per eam: nee differt ab altero in intentions ipsius essentis, sed per vires earum que sunt ipsamet intentio. Sed coniunctio intentionis sunt accidentia, et consequentia non essentia- lia, et hec consequentia vel accidunt ex certitudine esse rei, inquan- tum est ipsa certitudo, et tune Oportet vt anima conueniant in ea. Iam autem posuimus ea differre in illa; igitur conueniunt et diffe- runt in sisdem, quod est inconueniens, vel accidunt ex causis extrmn- secis non ex ipsa sua quidditate, st tune si non esset causa illa non differrent. Igitur si non esset causa, illa essentis essent vna vel non essent vna. Igitur si non esset causa illa, tune nee hoc per se solum esset necesse esse, nee illud per se solum esset necesse esse: ergo necessitas essendi vniuscuiusqus eorum prOpria st solitaria est acquisita ab alio a se. Iam autem dictum est quod quicquid est neces- sarium esse per aliud a se non est necessarium esse per se: immo in diffinitione sue essentis est possibile esse: vnde vnumquodque eorum est necessarium esse per se et possibile esse per se, quod est incon- ueniens. PONAMUS autem illa differre in aliquo inherents postquam con- ueniunt in intentions essentis: igitur impossibile est quin illud in quo differunt vel sit eis necessarium ad.necessitatem essendi vel non sit. Si autem fuerit necessarium ad necessitatem essendi, manifestum est tune Oportere vt conueniant in so quicquid est necesse esse. Si autem non est necessarium necessitate essendi, tune necessitas essen— di ab so sine illo est solitaria necessitas sui esse. Illud vsro est adueniens ei aceidentalitsr et adiungitur ei post plenitudinem neces- sitatis sui esse. Iam autem ostendimus hoe esse absurdum: igitur im- possibile est vt different in aliquo. Oportet autem vt adhuc addamus super hoe manifestationem alio modo, hoe est, quia impossibile est neeessitatem essendi diuidi in multitudinem nisi vno duorum modorum, scilicet aut diuidi per diffe- rentias aut per accidentalia. Iam autem notum est quod differentie non rscipiuntur in diffinitione eius quod ponitur vt genus: igitur ipse.non acquirunt generi certitudinem, sed.aequirunt ei sees in actu sicut rationale: rationale autem non acquirit animali intentionem animalitatis, sed acquirit ei esse in effectu per suecessionem essen- di prOprie. Oportet igitur vt differentie necessitatis essendi, si forte sunt alique, non acquirant necessitati essendi certitudinem.ne- csssitatis essendi sed acquirant ei esse in effectu, st hoe est absur- dum duobus modis: vno quod certitudo necessitatis essendi non est -1_siQQ: st eiQ. Q st hoe Q Q: et haec Q. Q anima conueniant in ea Q Q: omnia conueniunt in ca Q. .13. esse, nee Q Q: est, nee Q. ‘25 ponitur QHQ: popitur Q, 27 animali 2 g: aIi _B. 18 animalitatis Q: aritatis Q Q. [29:] Metaplwsiea 1.8 fol. 73vbl24ra nisi impossibilitas non essendi, non sicut certitudo animalitatis que est intentio preter necessitatem essendi, et est esse eomitans illam et superueniens ille, sicut scisti; vnde acquisitio necessita- tis necessitati essendi est acquisitio conditionis ds certitudine 5 sue necessitatis. Iam autem prohibuimus hoe concedi inter differen- tiam st genus, alioquin sequeretur quod certitudo necessitatis essen- di ad hoe, vt esset in effectu penderet ex alio dante si necessita- tem. Igitur suum esse illius intentionis qua res est necesse esse esset ex alio. Nos autem loquebamur de necesse esse per se: ergo res 10 esset necessarium esse per se, et necessarium esse per aliud, quod iam destruximus. Manifestum est igitur quod necessitatem essendi di- uidi per illa non est sic diuidi genus per differentias: manifestum est etiam quod intentio qua intelligitur necessitas essendi non po- test esse intentio generalis que diuidatur per I differentias vel 15 per accidentia: restat igitur vt sit intentio speeialis. Dicimus au- tem esse impossibile vt eius specialitas predicetur ds multis. Sin— gularia enim cuiuslibet speciei postquam non sunt diuersa in intel- lectu essentis, sicut supra docuimus, tune vnum sunt in so, sed de- bent esse diuersa accidentibus. Iam autem ostendimus hoe non posse 20 esse in necessitate essendi. Possumus etiam hoe idem ostenders alio modo breuiter, sed redu- eetur ad id quod iam diximus. Dicemus igitur quod necessitas essendi si fuerit prOprietas alicui in quo est vel ex necessitate ipsa srit in 1110 propriato, et tune necessario alterum eorum srit proprietas, 25 et sic impossibile erit illam esse in alio preter illud: vnde Oporte- bit vt sit in 1110 solo, aut srit in illo possibiliter non ex neces- sitate, et tune Oportebit vt hec res sit non necesse esse per se. Iam autem ipsa erat necesse esse per se. Igitur hoe est inconueni- ens: igitur necessitas essendi non est nisi vni tantum. 30 Si quis autem dixerit quod eam esse proprietatem huius non pro- hibet illam esse prOprietatem alterius, eam enim esse prOprietatem alterius non remouet eam debere esse prOprietatem huius, dicemus quia per hoe, quod dicens quod.neeessitas essendi cum assignatur proprie illi rei inquantum est illius non consideratur esse alterius, intel- 35 ligitur quod non est prOprietas alterius ipsamet, sed consimilis eius, quoniam ipsa non debetur nisi illi soli. Vel dieemus aliter quod postquam vnum eorum est necesse esse: tune vel illud ipsum srit vnum tantum, et tune quicquid est necesse esse srit idem ipsum et non ali- ud preter ipsum, vel ipsum esse necesse esse srit aliud quam ipsum 40 esse ipsum, st tune coniunctio eius quod est ipsum est ipsum cum _1_ impossibilitas Q Q: possibilitas Q. animalitatis Q: alitatis Q Q. 2 eomitans Q Q: committans Q. 3 alioquin Q g: alio:quia g. Q est Q Q: esset Q. .12 qua .12 E: que 2- Qfi restat Q Q: vel restat Q. Dicimus Q Q: Dicens Q. £2 s1 .3. .12: 9s- E- QQ Si quis Q: Siquis Q Q. 3Q necesse esse 251.: necesse est Rs k: ".13 85 [3o] Metaphysica I.8-9.A fol. 741:3.er necesse esse, vel srit per seipsam vel per causam aliam preter se et occasionem facientem illud necesse esse. Si autem fuerit per seipsum quod ipsum est necesse esse, tune quicquid est necesse esse erit idip- sum. Si vero fuerit per causam et occasionem facientem illud esse, 5 tune de hoe quod ipsum est idipsum srit occasio, et prOprietas_sui esse solitarii srit causa. Igitur srit causatum, quod est inconueni- ens. Sed quia necesse est vnum esse in nomine, non sicut species sub genere, et vnum est numero, non sicut indiuidua sub specie, sed est intentio que designat illud tantum suo nomine, in cuius esse ni- 10 hi1 aliud sibi communicet. Super hoe autem alias adhuc addemus expla- nationem: ideo non est multiplex: he igitur sunt prOprietates quibus apprOpriatur necesse esse. Eius autem quod est possibile esse iam manifests est ex hoe proprietas, scilicet quia ipsum necessario eget alio quod faciat il- 15 lud esse in effectu; quicquid enim est possibile esse respectu sui semper est possibile esse, sed fortassis accidet ei necessario esse per aliud a se. Istud autem vel accidet ei semper vel aliquando. Id autem cui aliquando accidit, debet habere materiam cuius esse prece— dat illud tempore, sicut iam ostendemus. Sed id cui semper accidit 20 eius quidditas non est simplex. Quod enim respectu suiipsius habet aliud est ab eo quod habet ab alie a se, et ex his duobus aequiritur ei esse id quod est, et ideo nihil est quod omnino sit expoliatum ab omni so quod est in potentia et possibilitate respectu suiipsius nisi necesse esse. 25 Capitulum.Nonum: In quo ostenditur quid sit veritas et certitudo, et defenduntur prime premissorum in prepositionibus verissimis A VERITAS autem intelligitur, et esse absolute in singularibus, et intelligitur esse sternum, et intelligitur dispositio dictionis 30 vel intellectus qui signat dispositionem in re exteriori cum est ei equalis. Dicens enim hec dictio est vera, st hec sententia est vera, igitur necesse est id quod per seipsum est veritas semper: possibile vero est veritas per aliud a se, et est falsum in seipso: quicquid igitur est preter I necesse esse quod est vnum, falsum est in se: 35 veritas autem que adequatur rei illa est certa, sed est certa vt puto respectu sue eomparationis ad rem, et est veritas respectu comparati- onis rei ad ipsam; ex dictionibus autem vsris illa est dignior dici vera, cuius certitudo est semper. Sed que dignior est ad hoc est il- la, cuius certitudo est prima, et non per causam: prime vsro omnium #0 dietionum certarum ad quam perducitur, quicquid est per resolutionem, ‘5 proprietas D E: prOprietatis Q. Q1_he_ D (has Q): hes Q. 13 Eius Q Q: Quis Q. Q_1_ his Q Q: hiis Q. QQ_expoliatum_ D Q: exspoliatum Q. 2% Nonum Q E: quartum Q. 2 prime Q '(prlmae E): preme B. .3: hec dictio Q: hoe dictio Q Q. 86 [31] Metaphysica I.9.A fol. Zurb 10 15 20 25 30 35 ita vt dicatur potentia vel effectu de omni quod probatur cum per ip- sam probatur, sicut iam ostendimus et libro demonstrationum est, cum inter affirmationem et negationem non est medium; et hec prOprietas non est de accidentalibus alicuius rei nisi de accidentalibus esse inquantum habet esse communiter in omni quod est; et SOphisticus cum negauerit hoc non negabit nisi vel lingua contradicendo, vel quia ac- cidit ei simulatio per quam non intellexit extremum contradictoriarum, vt per errorem aliquem qui sibi contingit, quoniam non intellexit dis- positiones et oonditiones earum. Deinde Opilare os s0phistici, et instruere erroneum non est vllo modo nisi philoSOphi secundum modum demonstrationis, que tamen demonstratio aliquis modus est argumenta- tionis, cuius iudicium conceditur. Ipsa vero argumentatio non est in se argumentatio cuius iudicium debeat concedi, sed est argumenta- tio in comparatione, quoniam argumentatio cuius iudicium conceditur duobus modis est, scilicet aut argumentatio in se, et hec est cuius prOpositiones sunt oertissime in seipsis, et apud sapientes sunt no— tiores ipsa conclusione et cuius ordinatio est ordinatio concludens, aut est argumentatio talis, scilicet secundum comparationem, videli- cet quia dispositio prOpositionum talis est apud aduersarium quod eam concedet, quamuis id certum non sit vel est certum; sed prOpositio non est notior conclusione quam nondum concessit; fit igitur ei ordi— natione vel absolute non vel verisimilis: et omnino iam est ei argu- mentatio, quoniam cum prOpositiones ab eo conceduntur, sequitur inde aliquid; hec est igitur argumentatio inquantum est sic; sed cum non sequitur ex hoc vt omnis argumentatio sit argumentatio cuius iudicium consequatur prOpter hoc quod ipse iudicium eius concessit. Cum vero iudicium eius non conceditur, est tamen argumentatio, eo quod iudica- tur in eam tale quid, quod si poneretur et concederetur sequeretur. Sed quia nondum est concessum.non est secutum eius'iudicium. Et is- ti sunt duo modi, sicut nosti. Igitur argumentatio in qua sequitur iudicium eius per seipsam est illa cuius propositiones per se conce- duntur et ante conclusionem; argumentatio vero que est secundum com- parationem est illa cuius prOpositiones concedit aduersarius: et ideo sequetur illi conclusio, et quod mirabile est SOphisticus etiam eius intentio est vt sibi satisfaoiat necessario inducitur ad vnum ex his duobus, scilicet vt vel cesset et quiescat vel agnoscat sine dubio ex istis rebus sibi esse conclusum. Remedium vero erronei est vt soluatur sibi simulatio. Quoniam _2_ et B D: et(in?) E. saphisticus Q: soPhicus Q_Q. lingua Q Q: linguam.Q. 2 s0phistioi Q: sepfiici B Q. ‘_j hec Q Q: hoc Q. 21 nondum -Q Q: non dum.Q. ._§ argumentatio cuius Q Q: cuius argumentatio Q. Q_’eius_ B Q: eins Q. 2- comparationem D E: comparonem Q. BOphisticus ed.: SOpfiicus Q Q; SOphicus Q. eius Q Q: eius(cuius?) Q. his 21? hiis Q. L cesset Q Q: esset Q. 87 [32] Metaphysica I.9.A fol. Yurblva erroneus ille non ineidit in hoe nisi vel quia videt eontrarietatem esse inter preeipuos et plures, et videt quia sententia vnius Opposi- ta est sententie alterius, quem reputat illi equalem, et ideo dictio vnius non est potior apud eum ad credendum quam dictio alterius: vel 5 quia audit verba preeipuorum quorum auetoritas magna est que non re- cipit sensus eius statim cum dieuntur; sicut sunt verbs illius qui dicit, quod non est possibile aliquid bis videri, sed.nec etiam semel, eo quod.nulla res habet esse in se nisi in relatione, que tune non est longe quin turbetur ille qui nouiter audit hane dictionem; vel 10 quia iam multe sunt apud eum argumentationes Oppositarum conelusionum, quarum vnam non potest ipse eligere et aliam respuere: ei autem eui tale quid accidit philOSOphus subuenit duobus modis, vno scilicet sol- uendo ambiguitatem in quam incidit, et alio exeitando eum ad perfeete intelligendum quod inter duas contradictorias non potest esse medium. 15 Soluit autem id in quo incidit cum ostendit ei quod philosOphi homi- nes fuerunt non dii, et ideo non fuerunt equales in cognitione: vnde quia vnus eorum fuit certior alio in aliquo, non ideo debet vt alter non sit eo certior in aliquo alio; et etiam cum ostendit quod plures ex philosOphis, quamuis no- I uerunt logicam, non tamen sequuntur 20 eam, sed in fine redeunt ad ingenium et reguntur eo non refrenantes illud: et etiam quia ex precipuis quidam vtuntur transumptionibus et diount verba vsitata, sed abominabilia vel erronea, cum ipsi habeant in eis aliam intentionem oeeultam: pluribus vero ex sapientibus phi- losophis quibus non accidit aliquid erroris nee voluntas deeeptionis 25 est iste vsus. Cum hoe igitur philosOphus remouet turbationem ab anima illius quam habet ex ambiguitate verbi philoSOphorum. Deinde faciam eum scire dicens, cum tu loqueris necesse est vt tu vel inten- das secundum intellectum tuum aliquid vel non. Si autem dixerit, quod cum ego loquor nihil intelligo, iste iam est extra vniuersitatem 30 erroneorum et imbecillium et est eontrarius sibiipsi: vnde cum huius- modi homine non est diu loquendum. Si vere dixerit, quod cum ego lo- quor intelligo ex loeutione mea quicquid est, similiter et iste stul— tus est. Si autem dixerit, quod quum ego loquor intelligo ex locu- tione aliquid vel aliqua multa terminata, omnino autem attribuit ver- 35 be significationem aliquarum.rerum terminatarum, in qua significati- one non eontinentur alie res preter illas. Si autem ille multe res _2_ quia Q Q: quid Q. 1 qu uod Q Q: quia Q. 10 eum Q Q: cumgQ. E quo Q Q: quod Q. philosophi Q Q: phylosOphi Q. 12 certior Q Q: eertio Q. _1_2 sequuntur Q Q: sequitur Q. _2_0 non Q Q: nos —Q. 21 transumptionibus Q Q: transsumptionibus Q. 22 abominabilia Q: abhominabilia Q : ab hominabilia Q. erronea Q Q: erronica Q. zg-zu philOSOphis QIQ: prephetis Q. _zlest_ D Q: esse Q. ‘QQ_imbecillium_ D Q: imbecillum Q. :22 fizfllb mea quicquid . . . intelligo ex loeutione eQ Q: _g_n_1. B. 88 [33] Metaphysica I.9.A-B fol. zuva conuenerint in vna intentione, tune iam significauit ex sua locutione vnam intentionem. Si vero non eonuenerint, tune nomen est commune, et sine dubio potest vnaqueque illarum designari prOprio nomine, et hec omnia concederent erronei et imbecilles. Cum autem nomen fuerit 5 significatiuum vnius rei sicut homo, tunc non homo, quod est Opposi- tum ei, nullo modo significauit hoc quod homo; quod enim significat homo, non est id quod significat non homo. Si enim homo significat hominem, tunc sine dubio non homo significat aliam rem, que est lapis vel nauis vel album vel ponderosum vel leue, et quicquid est preter 10 id quod significat hoe nomen homo. Similiter est etiam dispositio de intellectis illorum plurium nominum; aut si non, sequeretur ex hoe quod vnaqueque res esset vnaqueque alia res, et nulla ex rebus esset ipsamet, et sic illa locutio intelligeretur. Deinde necesse esset vt hoc esset iudicium vel de omni verbo et iudicium de omni eo quod 15 significatur per verbum, velut aliquid istarum rerum esset huiusmodi, et aliquid earum non esset huiusmodi. Si autem hoe esset in omni re, contingeret tune quod nulla esset locutio, nulla narratio, nulla etiam simulatio, nulla ratio. Si vero esset in aliquo eorum, tune in aliquo esset discreta affirmatio a negatione et in aliquibus non 20 esset discreta. In quibus autem esset discreta id quod significat homo, sine dubio esset aliud ab eo quod significat non homo. ,Q In quibus vero discreta non esset, sicut in album et non album, signi- ficata eorum essent vnum; igitur quicquid esset.album esset non al- bum, et quicquid esset non album esset album; postquam autem hoe no- 25 men homo secundum eum est intellectum et discretum, tune cum esset albus, esset etiam et non albus, et quod albwm et non album secundum eum sunt vnum: similiter etiam non homo, quia contingeret iterum, quod homo et non homo essent discreta. Hoe igitur et consimile iam remouet ambiguitatem erronei et imbecillis, vt seiat quod affirmatio 30 et negatio non coniunguntur in aliquo nec sunt simul vere. Simili- ter etiam monstrabitur ei quod ipse vtreque nee simul remouentur, nec simul sunt false. Cum autem ambe errint simul false de alique, erit illud homo et erit etiam non homo: conuenit igitur affirmatiua que est homo cum negatiua sua que est non homo: hoe autem iam osten- 35 dimus falsum esse: vtentes autem his et consimilibus non habebunt Opus eonferre sermonem cum illo: per dissolutionem vero simulationis E vnaqueque Q (unaquaeque Q): vnaquaque Q. _ concederent Q Q: concedent Q. non homo Q Q: homo non Q. significauit Q Q: significabit Q. enim homo Q Q: enim non Q. significat Q Q: significabit Q. .12 illa QJQ: nulla Q, '15 velut QJQ: velude. 22 et non al‘mm QQ: 931. Q. 21l- quicquid esset non album Q Q: 23. Q. 22-28 etiam non homo . . . quod homo Q Q: in non homo Q. Q2 ambiguitatem Q Q: ambuig'uitatem Q. 22 illud homo Q: illud non homo Q Q. igitur Q Q: ergo Q. 25 his Q Q: hiis Q. andkbkn 89 [3h] Metaphysica I.9.B fol, 74velvb que est inter contradictories augmentationis erroneum possumus reuo- care. Sed oportet vt stolidum mittamus in ignem, quoniam tenet ignem et non ignem esse vnum, et verberibus faciamus eum dolere, quoniam tenet quod dolere et non dolere sunt vnum, et subtrahamus ei cibum 5 et potum, quoniam comedere et non comedere, bibere et non bibere apud eum idem est. Hoe igitur principium quod defendimus contra hos qui illud falsifieent, est primum ex prin- I cipiis demonstrationum: philos0phus vero debet primus ista tueri. Principia vero demonstrationum prosunt demonstrationibus, et 10 demonstrationes prosunt cOgnitioni aceidentium essentialium suis sub- ieetis. Sed cognitionem substantie subiectorum, que per diffinitionem tantum sciebantur in eis que trensecte sunt, Oportet philosOphum vt inquirat hoc et stabiliet; vnde Oportet vt in hec vna scientia loque- 15 tur de vtrisque rebus. Sed dubium est mihi, quare ipse loquitur de eis diffiniendo et imaginando, cum hoc sit doctoris scientie particu- laris. Si autem loquitur de eis secundum credulitetem fit in eis lo- cutio demonstratiua. Dicemus igitur quod hec posite de quibus trac- tabatur in aliis scientiis fiunt accidentalia in hec scientia, quon- 20 iam sunt dispositiones que accidunt ed esse et diuisiones eius; et ideo quod non probetur in alia scientia probatur in ista: et etiam quia hec non considerantur in alie scientia; sed quia diuiditur hec scientia in substantiam et accidentia, ideo accidentia fiunt ei pro- prie. Igitur substantia erit illa que erat subiectum in aliqua sci- 25 entie, et substantia absolute, et non est subiectum huius scientie, sed pars aliqua subiecti eius; igitur aliquo modo substantia illa fit aceidentalis nature sui subiecti quod est esse et fit ediuncte nature entis sine alio, vel est etiam ipsum esse: ens enim talis na- ture est, quod potest predicari de omni, siue illud sit substantia 30 siue aliud. Ipsa enim substantia ex hoe quod est ens nee est sub- stantia nee substantia aliqua, scilicet subiectum aliquod, sicut in- tellexisti ex predictis, et cum omni hoe inquisitio de principiis imaginationis et diffinitionis non est diffinitio, nee imaginatio nee inquisitio de principiis demonstrationis est demonstratio, ite 35 vt vtraque inquisitio que est diuersa sit vna inquisitio. Completus est tractatus primus tertiedecime partis. Incipit treetetus secundus eiusdem partis. Q stolidum Q Q: stolide Q. 16 imaginendo Q Q: ymeginando Q. 272 et fit Q Q: at sit Q. 22 imaginationis Q‘Q: ymeginationis Q. imaginatio Q Q: ymeginatio Q. I2__partis: add. deo gretias Q. 22 IDOiPit o o e eiUSdem Par-tis. _B_ 2: 2E. E: 90 E35] fol. 74m 75m 5 10 15 20 25 30 35 TRACTATUS SECUNDI Capitulum Primum: De notificatione substantie et suarum partium per verba generalia A DICEMUS igitur quod esse vel est rei per essentiam sicut homi- ni esse hominem, vel est ei per accidens sicut petro esse album: ea vero que sunt per accidens infinite sunt. Accingamur ergo nunc et tractemus de esse secundum quod est esse per essentiam; quod autem prius est ex omnibus diuisionibus eorum que sunt per essentiam sub- stantia est. Quoniam esse duobus modis est, vnum est id quod cum sit in aliquo eius existentia et species aequisita est in seipsa, non est sicut pars eius, nee potest esse sine eo; et hoc est quod est in sub- iecto; aliud est quod est, sed non est in aliquo hoe modo, quoniam nullatenus est in subiecto, et hoc est substantia. Postquam autem primum membrum diuisionis, quod iam assignauimus, est id quod non est in subiecto, tune non potest esse quin eonueniet subiecto vna ex his duabus assignationibus. Si autem subiectum fuerit substantia et exi- stentie accidentis erit in substantia. Si vero non fuerit substan- tia, tune illud etiam erit in subiecto, et inquisitio redibit ad principium; sed inconueniens est vt hoe eat in infinitum, sicut spe- cieliter monstrebitur hie: vltimum enim eius sine dubio erit id quod non est in subiecta; vnde substantia est constituens esse accidentis, nee est constitute ab eccidente; igitur substantia est precedens in esse. Quod autem accidens possit esse in accidente, hoc non negatur; velocitas enim in motu est et rectitudo in linea, et figure in super- ficie, et etiam accidentia dicuntur multa et vnum: hec autem omnia, sicut ostendemus, accidentia sunt, quamuis autem accidens sit in ac- cidente vtraque cum simul in subiecto sunt. Subiectum enim oertis- simum est id quod constituit vtrumque et est existens per se. Deinde iam estimauerunt multi qui se reputabant sapientes quod aliqua res est substantia et accidens simul secundum respectum ad duo. Dixerunt enim quod calor accidens est corpori ignito, sed igni generaliter non est accidens, eo quod est in eo sicut pars eius, et etiam quia non potest remoueri ab igne, ita I vt remaneat ignis. Igitur esse eius in igne non est vt esse accidentis in eo; si enim esse eius in eo fuerit vt esse accidentis in so, tune esse eius in eo non erit vt esse substantie; et hoe est magnus error; de hoe autem iam satis diximus in principio logice, quamuis ibi non esset locus eius, sed quia ipsi errauerunt ibi: dieemus etiam notum esse ex _1_ SECUNDI Q Q: SECUNDUS Q: aid. SECUNDI LIBRI Q. Q-Q Capitulum . . . generalia Q Q: De . . . generalia. Capitulum I Q. 2 Per D E: P B. accidens Q Q: secidens Q. 6 Aecingemur Q Q: attingamur Q. :5 his Q Q: hiis Q. 1 eat Q: cat Q: est Q. in igne Q Q: en igne Q. Q__etiam.Q Q: -etiam iam Q. 91 [36] Metaphysica II.1.A-B fol. zéra preteritis, quod inter id in quo aliquid est et subiectum differentia est. Subiectum enim intelligitur id quod iam est in sua specialitate existens per se, et deinde fit occasio existendi aliud in se non si- cut pars eius. Q Id vere in quo aliquid est, est id in quo 5 cum aliquid aduenit— fit per illud alicuius dispositionis, cuius non erat; et hoe potest vocari materia subiecta; igitur non est procul vt aliquid sit in alie, quod aliud non sit per se species existens perfects in effectu; sed aequiritur sibi sua existentia, ex eo quod aduenit in illud, vel solum cum alio vel cum aliis, que conuenientia 10 faeiunt illud esse in effectu vel faciunt illud speciem.aliquam. Il- lud igitur quod sic venit in aliquid sine dubio est in so non vt ali- quid est in subiecto, quoniam non conuenit dicere quod sit in aliqua nisi in vniuersitate vel in materia subiecta, et est in vniuersitate vel in materia subiecta sicut pars. Subiectum igitur est id in quo 15 est aliud non sicut pars eius. In materia vero subiecta est non si- cut id quod conuenit in alium quod.iam existit species in effectu, et non constituit ipsum: hanc enim materiam subiectum non posuimus con- stitui in effectu nisi per constitutionem eius quod venit in illam, vel posuimus id quod non perficitur nee aequiritur nee fit eius spe- 20 cialitas nisi ex coniunctione rerum, quarum colleetio est ipsa speci- es; manifestum est igitur ex hoe, quia id quod est in materia subiec- ta non est in subiecto; stabilire autem quid sit id quod est in mate- ria subiecta et non in subiecto in proximo studebimus. Quod cum os- tenderimus erit illud quod in hoe loco apprOpriamus nomen forms, 25 quamuis etiam alium preter ipsum vocemus formam communione nominis. Postquam autem id quod est non in subiecto est id quod vocatur sub~ stantia, tune forms etiam substantia est: sed materia subiecta que non est in alie subiecta materia non est in subiecto sine dubio. Om- ne autem quod est in subieeto est in subiecta materia, sed non con- 30 uertitur. Tune materia subiecta vera substantia est. Iam autem nos- ti ex prOprietatibus quas habet necesse esse quod necesse esse non est nisi vnum, et quia id quod habet partes et id quod est coequale ad esse eius quod est necesse esse non est necesse esse, ex.hoe igi- tur scies quod hoe eompositum, et he omnes partes in se sunt possibi- 35 1e esse, et sine dubio habent causam que facit debere illa esse. Primum igitur dicimus quod omnis substantia vel est corpus vel non corpus; si autem errit non corpus vel erit pars corporis vel non fit Q Q: sit Q. _ Id vero Q Q: Ideo vero Q. 2 sit per se Q Q: prosit Q. 2_eonuenientiz QIQ: conuenienter Q. 1k in materia Q.Q: materia Q. 2 appropriamuledQ: approximans Q. communione Q Q: conmunione Q. autem D E: om. Q. Q2 que Q (quae— Q):— est que Q. -22 Omne Q Q: Qnme Q. L I” _D- _B_: -Item Bo non est necesse esse Q Q: om. Q. heD (hae Q): bee Q. die imus Q Q: dicens Q. mums WHO 92 [37] Metaphysica II.1.B-2.A fol, 75ralrb erit pars corporis, sed est separatum omnino a corpore. Si autem fu- erit pars corporis, tune vel erit formalis vel materialis. Si autem fuerit separatum quod.non sit pars corporis, vel habebit ligationem aliquo modo cum corporibus prepter notum quo mouet illa et vocatur 5 anima, vel erit separatum a materiis omnimodo et vocatur intelligen- tia. Nos autem stabiliemus vnamquamque istarum diuisionum. Capitulum Secundum: De certitudine substantie corporee et de eo quod componitur ex ea A PRIMUM autem in hoe est eognitio corporis et certitudo sue 10¢;uidditatis, manifestatio autem quod corpus est substantia vna eon- tinua non conposita ex partibus indiuisibilibus iam assignata est: cognitio vere eius et verificatio eius erit hec. lam autem fuit vsus dicere quod corpus est substantia longa, lata et profunda, et Oportet vt nos consideremus hoe quomodo sit. 15 Ex vnoquoque enim verborum istorum, scilicet latum et longum et pro- fundum intelliguntur diuersa; aliquando enim dicitur longitudo linea quocumque I modo fuerit; aliquando dicitur longitudo maior duarum linearum continentium superficiem; aliquando dicitur longitudo maio- res dimensiones extense intersecantes se quocumque modo fiunt, siue 20 sint linee siue aliud; aliquando dicitur longitudo spacium positum inter caput et pedem hominis, vel inter caput et caudam animalis. Latitudo etiam dicitur ipsa superficies, et dicitur latitude mensura minor duarum dimensionum, et dicitur latitude spacium quod est inter dextrum et sinistrum. Profunditas etiam dicitur spacium quod coniun- 25 git duas superficies: sed hoc dicitur si accipitur a capite superio- ri: si vero accipitur incipiens a parte inferiori, dicitur altitudo. He sunt igitur manerie famose quibus ista dicuntur. Non Oportet au- tem hoe esse in vnoquoque corpore in effectu. In spera enim non est linea in effectu vllo modo; nee assignatur axis in ca nisi cum moue- 30 tur. Non est autem ex conditions spere, scilicet ad hoc vt ipsa sit corpus, ipsam moueri sic vt appareat axis in ea vel alia linea. Iam enim certificatum est ipsam esse corpus per id quo certificatur cor- poreitas, et postea accidit sibi motus vel comitatur; nee etiam Opor- tet vt in corpore ex hoe quod est corpus sit superficies, quia non 35 Oportet vt in so sit superficies nisi ex hoe quod est finitum, ad certitudinem vere ipsum essendi corpus, et ad seiendum nos illud esse 11 indiuisibilibus Q Q: individibilibus Q. IQ intelliguntur D E: intelligitur B. _2__O, _2 9329; spacium Q Q: spatium Q. 3 minor Q: maior Q Q. ‘25 accipitur a B Q: aecipitura Q. _1 He D (Hae E)? hee B. manerie Q (naneriae Q): manifeste Q. 28 spera Q Q: sphaera Q. ‘39 spare QHQ: sphaerae Q. 32 comitatur Q Q: comittatur Q. in so sit superficies Q Q: in eo superfscies Q. 1111.16. 2 E3 111m 20 rd 93 [38] Metaphysica II.2.A fol. zérb corpus non eget vt sit finitum; finitio enim accidentale est ei et concomitans, et ideo ad imaginandum corpus non est necesse imaginari corpus finitum. Qui autem imaginatur corpus infinitum non imaginatur corpus non corpus, nee imaginatur priuationem finitionis, nisi qui 5 imaginatur corpus; sed errat sicut ille qui dixit quod corpus est instrumentum, errauit in credulitate, sed non errauit in imaginatione suarum partium, que sunt subiectum et predicatum. Deinde si ad es- sendum oertissime corpus necessarium esset corpori habere superfici- es, iam est corpus quod circumdat vna superficies. Non est etiam de 10 conditions corporis ad hoc vt sit corpus habere dimensiones exceden- tes se. Cubum enim etiam corpus est, quamuis circundetur sex termi- nis, et tamen non sunt in eo dimensiones superantes se, licet habeat longitudinem et latitudinem et spissitudinem secundum vnam ex accep- tionibus. Nee etiam ipsum esse corpus pendet ex positions eius sub 15 celo, ad hoc vt accidant ei partes prOpter partes mundi, et ad hoc vt longitudo et latitudo et profunditas sint ei secundum aliam inten- tionem. Si enim necesse esset illud esse vel celum vel in celo, ma- nifestum est tamen ex hoe quod ad hoc vt ipsum sit corpus in effectu, non est necesse esse in corpore tres dimensiones in effectu secundum 20 predictos modos trium dimensionum. Si igitur hoe fuerit ita, tune quis coget nos ponere tres dimensiones necessario esse in effectu in corpore ad hoe vt sit corpus. Quapropter vera descriptio corporis hec erit: corpus est substantia in qua potest poni dimensio quocum- que modo volueris incipere, et illa a qua primum inceperis erit lon- 25 gitudo. Deinde potest poni alia dimensio secans illam secundum rec— tos angulos, et illa erit latitudo: et iterum potest poni tertia di- mensio intersecans illas ortogonaliter in eodem loco seetionis: et deinceps non potest poni Vila alia linea perpendicularis hoe modo preter has tres; et quia corpus est huiusmodi, id circo dixerunt quod 3O corpus est id quod est longum, latum et profundum, sicut dicunt quod corpus est diuisibile in omnes dimensiones; nee intelligunt ipsum om— nino diuidi in effectu, sed quia huiusmodi est quod potest in eo poni hec diuisio. Sic igitur Oportet intelligi corpus quod ipsum est .; finitum Q Q: finitu Q. Q,imaginandum_ D Q: ymaginandum Q U imaginari Q Q: ymaginari Q. 3 (QQQ) 9;. 5 imaginatur D Q: yma-ginatur Q. & imaginatur Q Q: ymagimatur Q. finitionis Q Q: fautionis Q. nisi qui Q Q: nisi quia Q. errat Q Q: erat Q. _in credulitate Q- Q: incredulitate Q. -imaginatione Q:E: ymaginatione Q. .2 subiectum et predicatum Q Q: subiectus et predicatus Q. 11 circundetur Q Q: circundetur Q. ._2 illud Q Q: illum Q. QQ'estQ D Q: autem Q.- 22-24 quocumque Q:E: quocunque Q. 24 a qua Q Q: aqua Q. Qg_id circo- Q Q: idcirco Q. 3_ corpus Q Q:- o_m. Q. :2 31¢ B D! Si E0 9L; [39] Metaphysica II.2.A-B fol. 75rblva 1O 15 20 25 30 35 substantia cuius hec est forma qua est id quod est, deinde cetere di- mensiones que ponuntur in eo inter extremitates eius et extremitates eius et figure etiam et situs eius, non sunt constituentes ipsum, sed sunt I consequentes substantiam eius; aliquando enim differentias corporum comitatur aliquod ex his vel omnia simul, aliquando non co- mitatur in aliquo corpore aliquod ex his dimensionibus. Si enim ac- ceperis aliquam ceram et figuraueris eam taliter quod sint in ea di- mensiones in effectu inter has extremitates numeratas, mensuratas, terminates, postea si commutaueris ipsam figuram, nulla earum remane- bit in effectu, ita vt sit eadem in effectu et eadem singulariter cum eodem termino et eadem mensura, sed pro eis succedunt alie dimen- siones diuerse ab aliis numero: he igitur sunt dimensiones de capitu- lo quantitatis. Si autem euenerit vt corpus sit sicut celum, verbi gratia quod inseparabiliter comitantur dimensiones vno modo non est hoc 1111 ex hoe quod est corpus, sed ex alia natura conseruante eius perfectiones secundas. Corporeitas igitur vera est forma continuitatis recipiens id quod diximus de positione trium dimensionum, et hec intentio est extra mensuram et extra corporeitatem disciplinalem: hoe enim corpus secundum hanc formam non differt ab alio corpore, siue sit mains, si- ue sit minus, nee comparatur ei, siue sit equale siue sit numeratum per illud siue communicans ei siue incommunicans: hoc enim non est ei nisi inquantum est mensuratum, et inquantum aliqua pars eius nume- rat illud: et hec omnia considerantur in ac, absque consideratione corporeitatis quam assignauimus. Que Omnia iam plenius tibi alias ostendimus, et si Opus fuerit, inde recolas: prOpter hoc etiam est possibile, vt cum vnum corpus rarificatur et densatur calefactione et infrigidatione permutetur eius quantitas. Sed corporeitas eius quam diximus non permutetur nee alteretur. Igitur corpus naturale est substantia secundum hunc modum. Q_ Per corpus autem disciplinale vel intelligimus formam.a1iquam, inquantum est terminatum et mensuratum acceptum in anima non in esse, vel intelligimus per illud mensuram aliquam habentem continuitatem secundum hunc modum, inquantum habet continuitatem terminatam, siue sit in sculptione, siue in materia plana. Igitur corpus disciplinale in se est sicut accidentale huic corpori, quod.designauimus, cuius 2_ et 5-6 001111th Q Q: comittatur Q. his D Q: hiis B. his '5' E: hiis Q [I dimensionibus Q E: _o_m. Q. ceram Q.Q: causam Q. L. Hal“? 0 21 22 24 _Z 22 2.5 mensuratas, terminatas Q Q: mensuras innumeratas Q. in effectu, ita Q Q: ineffectuata Q. he Q (hae E): hee B ll sunt D E: om. B. comitantur Q Q: committantur Q. comparatur Q Q: compatitur Q. illud Q Q: illum Q. incommunicans Q Q: in communicans Q. 1111.16. D E: 1113 Be densatur QQE: deus autem Q. illud D E: mm Be in sculptione Q Q: insculptione Q. 95 [40] Metaphysica II.2.B fol. 75vaIvb terminus est SUperficies: linea vere est terminus termini eius. De his etiam adhuc postea amplius tractabimus cum considerauerimus quo- modo est eis continuatio, et quomodo est ipsa corpori naturali; pri- mum igitur dicam quod de natura corporum est diuidi. Sed ad probati- 5 onem.huius non sufficit ipsa sensibilitas: potest enim aliquis dice- re, quod de corporibus sensibilibus istis nullum est pure vnum, eo quod sunt composita ex corporibus vnitis, que nec sunt sensibilia nec possunt diuidi vllo modo. Iam autem locuti sumus de destructio- ne huius probationibus naturalibus. Sed ex sententiis facilior ad 10 destruendum est sententia illius qui dixit ea esse diuersa figuris. Sed si aliquis dixerit quod.nature eorum et figure consimiles sunt, Oportebit tune vt eius sententiam et id quod sentit destruamus per ea que dicemus. Dico igitur quod s1 posuerit minimum ex corporibus esse indiuisibile in potentia et effectu, ita vt omnino sit quasi 15 punctum, tune iudicium de ipso corpore erit sicut iudicium de puncto in impossibilitate componendi corpus sensibile ex 1110. Si vero non fuerit ita, sed fuerit in se tale vt possit vna pars eius abscindi ab alia parte, tamen sectio que separat duas partes quas potuit pone- re in eo non est illius nature vt in effectu possit intelligi. Dico 20 enim quod dispositio inter diuisionem et diuisionem que est diuersi- tas, qualis est dispositio inter partem et partem secundum quod due partes non coniunguntur, et secundum quod due diuisiones non separan- tur in effectu, non potest esse quin sit vel ex natura rei et ex sub- stantia eius, vel ex causa extrinseca preter naturam et substantiam 25 eius. Si autem fuerit ex causa extrinseca preter naturam I et sub- stantiam, tunc vel erit causa per quam constituitur natura et substan- tia in effectu, sicut est forma materie et sicut est subiecta materia accidenti, vel erit causa per quam non constituitur. Si autem fue- rit ex causa per quam non constituitur, tune potest concedi quod se- 30 eundum naturam et secundum substantiam est inter illas duas coniunc- tio separationis et separatio coniunctionis: hec igitur natura corpo- ralis comparatione sui receptibilis est diuisionis, sed tamen non di- uiditur nisi per causam extrinsecam, et tantum sufficit ad id in quo sumus: vel erit illa causa, per quam constituitur vnaqueque partium 35 habens partem in constitutione sue quidditatis et nature vt constitu- ens illas ease in effectu.non habens partem in constitutions quiddi- tatis earum, quia diuersitas est in.hoc. Primum vero quod accidit ex.hoc est quod hec corpora differunt substantiis. Isti autem.non _2_ his .12. .El: hiis _13. considerauerimus Q Q: considerauimus Q. huius QHQ: huiusmod1;Q. 12 Oportebit Q Q: Oportebat Q. TE indiuisibile Q g: indiuisibilem .12- E in .12 23.: 2a- E. 11 abscindi Q Q: abscidi Q. 12 non Q Q: nee Q. 21 dispositio Q Q: disposisitio Q. 25:§Q“29[naturam‘QdQ: numerum Q. is non g D: 213. _E_. E vnaqueque Q (unaquaeque Q): vnaquaque Q. LB substantiis Q Q: aliis Q. M 96 [:41] Metaphysica II.2.B-C fol. Z§Vb tenent hoc. Secundum est quod nature corporeitatis quam habent non est hoc inconueniens. Sed est ei inconueniens hoc inquantum est for— ma sue specialitatis: nos autem non negamus hoc; possibile est enim adiungi corporeitati aliquid quod facit corpus esse speciem, que non 5 recipit diuisionem nec continuationem cum alio a se, sicut fit in ce- lo. Quod.autem nobis necessarium est hic, hoc est, scilicet vt natu- ra corporeitatis non prohibeat hoc inquantum est natura corporeita- tis: primo igitur dicam nos certificasse quod corporeitas inquantum est corporeitas non est nisi receptibilis diuisionis: igitur in natu- 10 re. corporeitatis est recipere diuisionem; igitur manifestum est ex hoc quod forma corporis et dimensiones sunt existentes in aliquo; et he dimensiones vel sunt ipsa continuatio vel sunt aliquid cui acci- dit continuatio, sicut adhuc certificaberis quod ille sunt res qui- bus accidit continuatio: verbum enim dimensionum est nomen ipsarum 15 quantitatum continuarum non rerum quibus accidit continuatio. Id autem quod est ipsa continuatio vel continuum in se impossibile est vt remaneat ipsum continuatione destructa. Omnis enim continuatio est dimensio que cum separatur destruitur illa dimensio et acquirun- tur alie due dimensiones; similiter etiam cum restauratur continua- 20 tio, scilicet continuatio secundum quod est differentia non accidens: iam enim ostendimus hoc alias; restauratur etiam alia dimensio et destruitur quicquid erat prOprium vnicuique illarum; igitur in corpo- ribus est aliquid quod est subiectum continuationi et discontinuati- oni prOpter id continuationis quod accidit mensuris terminatis; cor- 25 pus enim inquantum est corpus habens formam corpoream, est quiddam in effectu. Inquantum vero aptum est ad quamlibet mensuram est in potentia. Res autem secundum quod est in potentia est aliqua res: et ipsa est alia res, secundum quod est in effectu: est igitur poten- tia corpori, sed.non inquantum est sibi effectus; igitur forma corpo- 30 ris coniuncta est alii inquantum est et forma. C Corpus igi- tur est substantia composite ex quodam per quod habet potentiam. et ex quedam per quod habet effectum. Id autem per quod habet effectum est forma eius, per quod vero habet potentiam est materia eius, et hoc est yle. 35 Potest autem aliquis Opponere, dicens quod.y1e etiam conposita est, quia ipsa in se est yle et substantia in effectu, et est etiam adaptata. Dico igitur quod substantia yle et suum esse yle in effec- tu non sunt aliud quam substantia adaptata. Substantialitas enim quam habet non facit eam esse in effectu aliquarum rerun, sed adaptat 40 eam ad essendum aliquid in effectu per formam. Substantialitas enim eius non intelligitur aliud, nisi quia est aliquid quod.non est in subiecto; per hoc autem quod non intelligitur aliquid, nisi quia est Q tenent Q Q: cedunt Q [I Secundum Q Q: Sciendum Q. Q Sed est ei inconueniens hoc Q Q: hoc ei Q. 2- forma Q Q: sua Q. nos Q E:- nos iam Q. _1__2 he Q Thae Q): hee Q. :5 non Q Q: vero Q. ‘_j quiddam ed.: quidem Q; quodam Q: quoddam.Q. %. 22. 3g_ et 22 (b_i_s) yle Q D: hyle Q. 2 aliquid Q Q: aliud Q. 97 [42] Metaphysica II.2.C-D ‘ fol. 75"131761‘aL aliquid, sed quod non est in subiecta, negatio est: ex hoc autem quod ipsa dicitur aliquid non sequitur ipsum esse aliud designatum in effectu: nam hoc commune est; res vero non fit in effectu I per aliquid commune nisi habuerit differentiam per quam apprOpriatur. 5 Differentia vero eius est quod est apta ad quodlibet. Igitur forma quam putant esse eius est quod est apta receptibilis: igitur non est hec certitudo yle vna per quam sit in effectu et alia certitudo per quam sit in potentia nisi forte sibi aduenerit certitudo extrinsecus per quam fit in effectu. Igitur ipsa in se et respectu sui esse est 10 in potentia. Sed hec certitudo extrinsecus adueniens est forma; com- paratio autem yle ad has duas intentiones similior est comparationi simplicis ad id quod est genus et differentia quam comparationi com- positi ad id quod est yle et forma: manifestum est igitur ex hoc quod forma corporeitatis inquantum est forma corporeitatis, ipsa in se non 15 diuersificatur, quia est vna natura simplex, que non potest specifi- cari differentiis superuenientibus sibi inquantum est corporea. Sed si superuenerint differentie que sunt res sibi extrinsecus adiuncte erunt alique ex formis separabilibus a materia, et iudicium de eis non erit quale est iudicium de veris differentiis; manifestatio autem 20 huius hec est, quod vna corporeitas non diuersificatur ab alia corpo- reitate, nisi quia hec est calida et illa frigida, vel quia ista est natura celestis, et illa habet naturam terrestrem. Non est autem hoc sicut mensura que non est in se res terminata in terminum, dum non specificatur in lineam vel superficiem vel corporalem. Nec sicut nu- 25 merus qui non est res terminata in terminum, dum non specificatur in duo vel tria vel quattuor. Qui cum terminatur non terminatur per aliquod sibi extrinsecus adiunctum quasi natura generalitatis, sicut quantitas et numeralitas non fit sine illa natura existens et potens signari nisi adiungatur sibi natura que specificetur: immo dualitas 30 ipsa est numeralitas que dicitur de dualitate, et appropriatur per eam, et longitudo ipsa est ipsa quantitas que dicitur de ea et appro- priatur per eam: hic autem non est sic, quia cum corporeitati adiunc- ta fuerit alia forma que non est differentia quam putant, eius con- iunctio cum corporeitate non faciet corporeitatem, quia corporeitas 35»que est vna ex illis est terminata in se et certificata, nisi intel- lexerimus hic corporeitatem eam que est sicut forma, non que est si- cut genus. 1am autem nosti differentiam inter illa in libro demon- strationum. Q Hec autem adhuc et amplius monstrabimus, quamuis ex predictis 1+0 iam certificatus sis de differentia inter illa. Quod enim- fuerit 1 quod Q Q: quia Q ll negatio Q Q: negociatio Q H ex Q Q: est Q. 6 est apt: Q Q: apta. Q. . . 312 sit in potentia . . . per quam Q Q: om. Q. 2 fit Q Q: fiat Q. . 12—1:2 compositi Q Q: composite. Q. 1 est forms corporeitatis Q Q: -est forma corporea B. Q2 in terminum Q: terminus interim Q; (terminus sic!) interim Q. 2 in terminum Q: interim Q Q. . 2 quattuor Q Q: quatuor Q. 25 fit sine 1'11: Q Q: sit— siue vlla Q. $1263 intellexerimus Q Q: intelleximus Q. 98 [1+3] Metgphysica II.2.D fol. 76raIrb 10 15 20 25 30 35 sicut mensura species eius poterit differre per aliqua que sunt in eis. Mensura vero absoluta non habet in se aliquid horum. Quoniam mensure absolute non acquiritur essentia in se nisi fuerit linea vel superficies. Cum autem fuerit linea vel superficies poterit tunc linea differre a superficie per differentiam que facit naturam quan- titatiuam esse lineam vel superficiem. Corporeitas vero quam desig- nauimus est ipsa in se natura acquisita. Non enim acquirit sibi spe- cialitatem suam per aliquid quod adiungatur ei, ita vt si putaremus non esse adiunctum corporeitati aliquid, ipsa non esset corporeitas: sed est corporeitas tantum, que non potest esse acquisita in nostra anima nisi materia et continuatio. Similiter etiam fit, si posueri- mus cum continuatione aliquid aliud. Non quod continuatio non acqui- ritur nobis nisi per adiunctionem eius cum illa; aliis etiam rationi- bus manifestabitur quod continuatio non est in effectu sola; non enim quia res non est in effectu, ideo non est acquisita eius natura: al- bedo enim et nigredo vnaquaque est acquisita natura et intentio pro- priata prOprietate quam habet in seipsa, et tamen non habet esse in effectu nisi in materia: mensura vero absoluta impossibile est, vt sit natura aliqua, nisi ponatur necessario linea vel superficies, et sic potest habere esse; non quod mensura pos- I sit esse mensura, et deinde sequatur vt sit linea vel superficies. Ipsa enim est res que non habet esse in effectu sine illa, quamuis sit acquisita essen- tia eius, hoc autem non est sic; corporeitas enim imaginatur esse per causas per quas et in quibus habet esse, et est mensura tantum sine additione: vnde mensura in se eget differentiis quibus fiet res acquisita, et ipse differentie essentiales sunt ei, sed tamen non fa- ciunt debere ipsam esse aliquid aliud a mensura: ergo potest esse vt mensura differat a mensura in aliquo quod est ei per essentiam: forma vero corporeitatis inquantum est corporeitas est vna natura simplex acquisita non habens in se diuersitatem; et ideo forma corporeitatis simpliciter non differt a forma corporeitatis simpliciter per diffe- rentiam intrantem incorporeitatem. Quod enim sequitur eam non sequi- tur, nisi quia est extra naturam eius: igitur impossibile est vt sit corporeitas egens materia et corporeitas non egens materia. Conse- quentia enim que sunt extra naturam eius non sunt sufficientia ad hoc vt ipsa non egeat materia. Non est enim Opus materia nisi corpo- reitati inquantum est corporeitas cum consequenti et omni habenti ma- teriam prOpter se. Iam igitur manifestum est quod corpora conposita sunt ex.nateria et forma. Q aliqua Q Q: aliquam Q. _8_ per Q Q: o_m. Q. 10 12 Q_1_ Q; Q} 2 2 corporeitas Q Q: coeporeitas Q. quod Q Q: quidem Q. est Q: esse Q Q. acquisita Q Q: aquisita Q. imaginatur Q Q: ymeginatur Q. res Q Q: om. Q. essentiales Q Q: essentialis Q. 21' essentiam Q Q:— se essentia Q. ii non egens materia Q Q: a__d_d. et corporeitas non egens materia Q. 99 [141+] Metaphysica II.3.A fol. 76rblva Capitulum Tertium: Quod materia corporalis non spoliatur a forma A DICEMUS nunc, quod hec materia corporalis non potest esse in effectu spoliata a forma, sicut ostendemus in proximo. Iam enim os- 5 tendimus, quod quicquid est in quo iam est aliquid existens acquisi- tum in effectu, et est etiam in eo preparatio ad recipiendum aliud, illud est compositum ex materia et forma: materia vero vltima non est conposita ex materia et forma, nec potest esse sine forma. Ipsa enim intellecta absque forma corporali necessario vel haberet situm et lo- 10 cum secundum esse quod haberet tunc vel non. Si autem haberet situm, tunc vel posset diuidi, et tunc sine dubio esset habens mensuram. Si autem posita est non habens mensuram, nec poterit diuidi. Si vero non potest diuidi et habet situm, tunc sine dubio punctus esset, et esset possibile lineam pertrahi vsque ad eam. Non enim posset esse 15 per se solum et terminata sicut nosti alias. Si autem hec substantia non haberet situm, ita vt non posset designari, sed esset sicut sub- stantie intelligibiles, tunc necesse esset, vt spacium quod haberet vel adueniret ei totum subito vel ipsa moueretur ad perfectionem men- sure sue motu continuo. Si autem adueniret totum subito, tunc ipsa 20 iam existeret cum sua mensuratione in loco prOprio et mensura inusni- ret eam apprOpriatam loco preprio, alioquin vnus locus non esset ei potius quam alius. Sed mensura iam inuenit eam ibi vbi coniungitur ei: igitur sine dubio inueniret eam in loco in quo esset. Igitur substantia illa esset habens locum: ponamus autem illam non esse sen- 25 sibilem: iam enim posita est non habens locum vllo modo, et hoc est contrarium. Non potest autem esse vt locum haberet subito cum reci- peret mensuram: mensura enim si inueniret eam existentem non in loco; tunc mensura que coniungitur ei esset etiam non in loco nec esset ei occurrens in aliquo prOprio ex locis diuersis quos habere potest: 30 tunc igitur esset non habens locum: et hoc est inconueniens; vel es- set in quolibet loco quem possibile esset habere, nec appropriaretur vni potius quam alii. Sed hoc similiter est inconueniens: hoc autem manifestius fiet si estimauerimus yle alicuius glebe expoliatam, et deinde aduenire in eam formam illius glebe, tunc non potest concedi 3 5 quod forma veniat in eam non endstentem in suo loco. Nec potest esse vt gleba sit in quolibet loco qui est glebe locus naturalis in poten- tia; forma enim glebe non facit eam occupare omnem locum sue speciei nec ponit eam aptiorem vni plage sui I termini quam alii. Nec 1 N nec poterit QIQ: vel non posset Q. potest Q Q: posset Q U habet Q Q? haberet Q. enlias Q‘Q: alia Q. wt QQ: inQII haberetQQ: habet Q. aqngroPriatam Q Q: approbatam Q. Q}; locum Q Q: lacum Q. _g existentem Q Q: essentem Q. _2_ mac esset ei Q Q: nec esset Q. ‘2_Qnoum Q‘Q: si Q. 32 estimauerimus Q Q: aestima verimus Q. II 23 tunc Q Q: _o_m. Q. “Pfifibl 100 [45] Metaphysica II.3.A-B fol. Zéva 10 15 20 25 30 potest esse vt sit nisi in plaga que est sibi prOpria de vniversitate omnium locorum. Nec potest esse in plaga propria non habens disposi- tionem aliquam apprOpriantem eam illi. Non enim est coniunctio forme cum materia ad hoc vt habeat se communiter ad essendum in qualibet plagarum que sunt naturales partibus terre. lam enim nosti, quod huiusmodi aduentus in plagam loci non est in eo in quo est, nisi vel ob hoc quod accidit ei esse circa eum proPter violentiam cogentis qui apprOpriauit ei ipsum fieri circa illam plagam veniendo ad ipsum lo- cum motu recto, vel quia inceperit esse ibi secundum illam prOpinqui- tatem, vel quia ceciderit ibi propter approyriationem aliquo transmu- tante eam. lam autem satis dictum est de hoc: yle autem que est in gleba non appropriatur substantia expoliata: forma etiam glebeitatis non est debita plage nisi cum motione habuerit comparationem cum illa plaga: immo prOpter ipsam comparationem tantum, non prOpter suum esse yle prius, et propter suam acquisitionem forms posterius, qua appro— priatur, quasi illa comparatio sit situs aliquis. Similiter etiam si yle receperit mensuram plenarie non subito, sed secundum confusionem: omne enim quod infunditur partes habet, et omne quod habet partes, habet situm, tunc substantia est illa habens situm et locum: prius vero non habebat situm nec locum; igitur hoc est inconueniens. Quod autem facit debere sequi hec omnia fuit nostra positio, de separati- one yle a forma corporali: igitur impossibile est vt sit in effectu nisi constituta a forma corporali: quomodo enim essentia que non ha- bet locum in potentia nec in effectu erit receptiua quantitatis. ma- nifestum est igitur quod materia non remanet separata. Item non po- test esse quin vel ipsum esse eius sit esse semper receptiuum alicui- us non expoliatum a recepto, vel sit ibd esse prOprium prius, et de- inde sequatur vt recipiat. Tune igitur in suo esse prOprio, quod ha- beret prius esset non habens quantitatem. B Iam igitur consti- tuta esset, nondum tamen habens quantitatem nec terminum. Tunc ergo mensura corporalis que accideret ei et faceret eius essentiam eiusmo- di, quod posset habere in potentia partes alicuius dimensionis, esset postquam essentia eius iam constituta fuisset substantia in seipsa, non habens terminum nec quantitatem nec receptionem diuisionis. Sed esse eius prOprium per quod ipsa in se precederet, non esset remanens omnino cum multiplicaretur: igitur hoc quod precederet non habens terminum, et quod non diuiditur in estimatione , prOpter accidentale contingeret remoueri ab ea, scilicet prOpter aduentum accidentis in mlslgNmmI» gk-a III. MN 6 2 sibi Q Q: 933,. Q. Q: iam Q. Q: hoc as Q. ° g lulu: C e h in quo Q Q: quo Q. cagentis D E: om. B. ceciderit Q Qchc-iderit Q. non Q: 9Q. Q: noon non Q [I forma Q Q: forms Q. confusionem Q Q: infusionem Q. st illa Q: illa est Q Q, , quantitatis. manifestum Q Q: quantitatis? Manifestum Q. 2 eiusmodi Q Q: eius modi Q. terminum Q: terminnm Q: tantum Q. a ccidentis Q Q: accidetis Q. 101 [46] Metaphysica 11.3.13 fol. 76valvb _ eam, per quod constitueretur effectus. Si autem illa vnitas fuerit, 10 15 20 25 30 non qua constituitur yle, sed aliquid aliud est, et quod nos posuimus esse prOprium, fuerit non prOprium esse eius quo constituitur, tunc materia erit habens formam accidentem sibi existens non vna in poten- tia. Igitur inter has duas res erit aliquid commune quod est recepti- bile illarum duarum rerum, quod eiusmodi est quod aliquando est in sua existentia non diuisibile, et aliquando est in sua potentia diui- sibile, scilicet potentia prOpinqua que non habet medium. Ponamus igitur quod hec substantia iam fiat in effectu due, quarum vnaqueque sit alia numero ab alia, et iudicium vtriusque sit quod separata sit a forma corporali. Separetur ergo vnaqueque earum a forma corporali, et remanebit tunc vnaqueque earum substantia vna in potentia et effec- tu: et ponamus etiam ipsam quod non diuidatur quod separata sit ab ea forma corporalis, ita vt remaneat ipsa substantia vna in potentia et effectu: igitur non potest esse quin vel illud quod remansit substan- tia, et illud non corpus sit ipsum tale qualis est pars eius que re- mansit sic expoliata, vel sit diuersum ab eo. Si autem diuersum fue- rit ab eo necesse est tunc, vt vel sit hoc, eo quod remansit hoc et anichilatum est illud vel econuerso; vel vtrumque remansit. Sed ap- proyriatur huic qualitas eius vt forma que non inuenitur illi, vel differunt in superabundantia in men- I sura. Si autem remanserit vnum eorum et anichilatur alterum, et fuerit natura eorum consimilis, non autem fecit anichilari vnum eorum nisi remotio forms corporalis, tunc Oportet quod alterum anichiletur per seipsum. Si vero apprOpri- etur huic qualitas sua, et natura fuerit vna, nec accidit ei aliqua dispositio nisi separatio tantum forme corporalis, et cum hac dispo- sitions non aduenit nisi quod sequitur ex ipsa dispositione, tunc Oportebit vt dispositio alterius sit similiter. Si autem dixerunt quod prima duo quamuis duo sunt, vniuntur tamen et fiunt vnum, dice- mus absurdum esse duas substantias vniri. Si enim vniuntur et vna- queque earum habet esse, tunc sunt duo non vnum. Si autem vniuntur ita vt vnum eorum desinat esse et alterum habeat esse, tunc quomodo potest esse vt id quod non est vniatur cum eo quod est? Si vero vtra- que desinit esse in vnione et prouenit aliquid tertium ex eis, tunc sunt non vnita, sed anichilata. Inter que et tertium est materia communis. Noster autem sermo est de ipsamet materia, non de eo quod habet materia. Si autem differunt in superabundantiam mensure, tunc Oportet vt sint non habentia formam corporalem, et sint habentia for- mam mensuralem, quod est contrarium. Si autem non differunt vllo 2 esse eius Q Q: eius Q. g-é receptibile Q Q: receotibile Q. _ prOpinqua Q Q: prOprinqua Q. 111 1% 32 at .22 22 Separetur Q Q: Separatur Q. (Quin Q1Q; quoniam Q. necesse est Q Q: nec esse Q. vtrumque Q Q: vtraque Q. quod Q Q: o_m. Q. huic Q Q: ,buic Q. tamen Q Q: cum Q. differtmt in superabundantiam Q Q: non differunt insuperabundantiam Q. 3_vt sintQsztsitQ. 102 [47] Metaphysica II.3.B fol. 76VbI77ra 10 15 20 25 3O 35 1+0 45 modo, tunc iudicium de re, scilicet quod non separetur ab ea id quod est preter eam, et iudicium quod separetur ab ea id quod est preter eam, est omnino vnum iudicium, quod est inconueniens, scilicet quia iudicium de parte subiecti et de toto subiecto esset vnum omnimodo, scilicet esset quod res non minueretur cum aliquid ab ea acciperetur, sicut cum non acciperetur ab ea aliquid, et esset de eo iudicium vnum cum non adderetur ei aliquid, sicut cum adderetur ei aliquid, et om- nino quicquid potest concedi in aliqua hora esse duo in natura sue essentis est aptitudo diuisionis, et impossibile est hoc separari ab eo, sed fortasse prohibebit ab hoc accidentale quod non est aptitudi— nis. Illa autem aptitudo diuisionis nihil est nisi per coniunctionem mensure cum essentia. Restat ergo vt materia non spolietur a forma corporali, et quia hec substantia non fuit facta quanta nisi prOpter mensuram que requieuit in ea, tunc non est quanta ex seipsa. Non oportet igitur vt sit prOprium sue essentie recipere vnam dimensionem tantum, et nullam aliam dimensionem, nec vnam tantum mensuram et non aliam. Si igitur forma corporalis esset vna, tunc comparatio eius quod non est diuisibile nec quantitatiuum in sua essentia, quia non partitur nec quantitatur nisi per aliud a se ad aliquam mensuram que potest esse, esset vna comparatio, alioquin mensura esset in seipsa et adequaretur ei, quod esset sibi equale, quamuis non separetur ab eo vlla pars: manifestum est igitur ex hoc quod materia potest mino- rari constrictione et potest augeri dilatatione, et hoo sensibile est: oportet autem vt mensura alternetur in ea prOpter causam quam conuenit esse. Necesse est enim vt ipsa causa vel sit forme vel ac- cidentia que sunt in materia vel alia res extrinseca. Si autem causa de hoc esset res extrinseca, vel esset acquirens illam mensuram ter- minatam mediante alia impressione, vel causa prOprie aptitudinis, tunc iudicium de hoc et iudicium de diuisione prima esset vnum, et contingeret quod quantitates corporum variarentur prOpter diuersita- tem suarum dispositionum, vel non esset acquisitio prOpter causam il- lius et sue mediationis: et tunc corpora essent equalia ad promeren- dum quantitatem et equalia ad spacium promerendum, et hoe est falsum. Cum hoc etiam non Oporteret vt ex ea causa adueniret spacium vnum tantum et non aliud nisi propter aliquid. Intellhgo autem per hoc quod dico aliquid conditionem que adiungitur materie per quam.meretur mensuram designatam, non ob hoc quod ipsa est materia que imaginetur habere quantitatem, sed quia aliquid est mate- I rie propter quod meretur imaginari illius spacii, et illius quantitatis. Et potest concedi quod diuersificetur specie absolute, et potest concedi quod diuersificatur secundum fortius et debilius non secundum speciem ab- solute, quamuis id quod est fortius et debilius proxima sint diuersi- tati que fit Specie. Sed inter diuersitatem que est specie absolute et inter diuersitatem que est inter fortius et debilius est manifesta differentia apud inquisitores. Iam autem notum erat quod in ipsa yle Ii omnimodo Q Q: omni modo Q. _Z cum non Q Q: non cum Q. 10 fortasse Q Q: fostasse Q. E seipsa Q (se ipsa Q): ipsa Q. Q2 constrictione Q Q: cunstrictione Q. _j forme vel Q Q: forms Q. 103 [48] Metaphysica II.3.B-J+.A fol. zzra 10 15 20 25 30 35 adueniunt mensure diuersa, et hoo etiam est principium naturalium, et etiam, quod omne corpus apprOpriatur sine dubio aliqua vna tantum partium, et quod illa pars non est sibi prOpria inquantum est corpus, alioquin omne corpus haberet illam; igitur sine dubio apprOpriata est ei in se forma aliqua, et hoc manifestum est, ipsum enim vel est non recipiens figurationes et diuisiones, sed est ei hoc prOpter aliquam formam qua adaptatam est ad hoc. Ipsum enim inquantum est corpus re— ceptiuum est eius vel est receptibile earum secundum facilitatem et difficultatem: quomodocumque autem fiat est secundum aliquam formarum prenominatarum in naturalibus: materia enim corporea non habet esse separata a forma. Igitur materia non constituitur in effectu nisi per formam; igitur materia cum spoliatur in intellectu iam accipitur sic prout nullo modo habet esse sic. Capitulum Quartum: De prioritate forme super materiam in ordine essendi A IAM certificatum est, quod materia corporalis non habet esse in effectu nisi per essentiam forme, et etiam quod forms materialis non habet esse separata a materia. Igitur necesse est vt inter illa sit habitudo relationis, ita vt non intelligatur quidditas cuiusque earum nisi predicata respectu alterius: sed non est ita. Nos enim intelli- gimus multas ex formis corporalibus, et indigemus multa considerati- one ad hoc, vt stabiliemus quod materiam habent. Similiter hanc ma— teriam intelligimus substantiam adaptatam, et tamen ex hoc nescimus quod de eo ad quod est adaptata debeat etiam esse in ea aliquid in effectu, nisi cum inquisitione et considerations. Uerum est autem quod inquantum est adaptata relata est ad id quod est adaptatum ad eam, et est inter ea habitudo relationis. Nostra autem locutio est de respectu suarum essentiarum absque eo quod accidit eis de relatio— ne vel comitatur eas. lam autem scisti, quomodo est hoc, et etiam, quia nostra locutio est de dispositione inter materiam et formam in- quantum sunt. Sed adaptatio non facit esse habitudinem rei que habet esse sine dubio. Si autem hoc possibile est esse, tunc necesse est, vt sit inter illas habitudo, vel qualis est inter causam et causatum, vel qualis est duarum rerum, que sunt simul in esse. Nullum autem eorum est causa vel causatum alterius: non enim facit vnum eorum esse alterum: omnia autem quorum vnum non est causa, nec causatum alteri- us, est tamen inter ea habitudo, non potest esse, vt remotio vnius eorum sit causa remotionis alterius, inquantum est essentia, sed erit cum eo remotio que non potest esse nisi cum remotione, non remotio que facit debere esse remotionem, si forte hoc concedendum sit. Iam autem nosti differentiam inter vtrumque modum. Nosti etiam, quia id <3uius remotio est causa remotionis alterius, causa est eius: hoc enim 2 2:32 2.1. 3.2 if; mptatum Q Q: adaptatam Q. receptiuum— Q Q: receptum Q. M'bitudinem Q Q: habitudine Q. Mbdtudo Q Q: hec habitudo Q. eo Q Q: eo scilicet erit B. ossti— etiam Q Q: Nostis etiam Q. 104 [#9] Metaphysica II.4.A-B £01.77ralrb manifestum est tibi ex multis locis; adhuc etiam inducemus per quod facilius intelligas. Nunc enim dico iam olim te didicisse quod mul- tum interest inter dicere de aliquo quod remotio eius sit causa remo- tionis alterius, et dicere quod cum remotione eius, necesse sit remo- 5 ueri alterum. Si autem remotio vnius istorum prenominatorum non est causa remotionis I alterius, sed est necesse, vt sit cum remotione alterius, tunc non potest esse quin remotio vnius eorum, quod remoue- tur, aut faciat debere esse remotionem alicuius tertii preter illas, aut vt debeat remoueri ad remotionem alicuius tertii, ita vt si non 10 fuerit remotio que accidit illi tertio non sit remotio vnius istorum, aut vt nihil istorum sit. Si autem nihil horum fuerit, sed fuerit, vt hoc non remoueatur nisi cum remotione illius, et illud cum remoti- one istius absque causa tertia, sed ex natura sua que est preter na- turam cuiusque earum pendebit in esse in effectu ab alio. Sed si fu- 15 erit hoc ex quidditate sua erunt relate. Iam autem patuit eas non esse relatas, vel erit hoc ex esse earum. Manifestum est autem quod huiusmodi esse non est necessarium esse: est igitur possibile in sua quidditate, sed per aliud preter se fit necessarium esse: igi- tur necesse est vt illud fiat necessarium esse, et suum compar cum 20 eo. Ad vltimum autem cum eleuauerimus nos in causis ad aliquid ter- tium, profecto illud tertium inquantum est causa in effectu debendi esse illorum erit sic quod non poterit remoueri vnum eorum nisi prOp- ter remotionem essendi tertium causam in effectu: igitur hec duo non remouebuntur nisi prOpter remotionem tertie rei. Iam autem diximus 25 non ita esse, et hoc est contrarium. Iam autem hoc destructum est, et remansit vt veritas sit in vna duarum aliarum diuisionum. Si enim fuerit remotio earum prOpter causam remotionis rei tertie, ita vt ipse sint causata eius, tunc consideremus, quomodo potest esse vt essentia cuiusque illarum sit pendens ex coniunctione essentis alte- 30 rius. Tunc enim necesse esset vt debitum essendi vnumquodque eorum ex causa esset mediante suo compare, et tunc vnumquodque eorum esset causa prOpinqua debendi esse suum compar, et hoc est inconueniens: ex predictis enim verbis nostris iam claruit hoc esse inconueniens, scilicet vt vnum eorum sit prOpinquius huic tertio ad hoc vt fiat il- 3 5 lud causa media at secundum fiat causatum. Q Restat ergo ve- ra diuisio quam prediximus, scilicet quod habitudo que est inter il- las est talis habitudo quod prOpter eam vnum eorum est causa et alte- rum causatum. Si autem remotio vnius eorum facit debere remoueri tertium, ad cuius tertii remotionem facit debere remoueri secundum #0 eorum, tunc vnum eorum fit causa cause. Causa autem cause causa est. Ad vltimum autem deprehendetur quod vnum eorum est causa et alterum causatum. Speculemur igitur quod eorum Oportet esse causam: materia au- tem non potest esse causa essendi formam. Primo: quod materia non #5 est materia, nisi quia est ei virtus receptionis et adaptationis; adaptatum autem inquantum est adaptatum non est causa essendi id ad 12 est igitur Q Q: esse est igitur Q. 2 veritas Q Q: verttas Q. '2'8 sint causata Q Q: sit causa Q. E sit Q Q: 9Q. Q. 22 secundum Q Q: secundum secundum Q. 105 [50] Metaphysica II.4.B fol, erblva quod est aptatum. Si enim esset causa deberet tunc, vt illud semper haberet esse in isto sine adaptations. Secundo: quia impossibile est vt essentia rei que adhuc est in potentia sit causa rei que est in effectu, quia Oporteret vt essentia eius prius esset, et deinde 5 fieret causa alterius, siue hec prioritas sit tempore siue essentia. Si enim nullo modo haberet esse nisi in hoc quod est causa secundi, tunc secundum haberet esse per essentiam, et ob hoc esset prius per essentiam. Siue illud quod est causa eius sit coniunctum essentie eius siue disiunctum ab essentia eius: possibile est enim esse etiam 10 aliqua causarum essendi rem ita vt non sit per illam, nisi esse rei que est disiuncta ab eius essentia. Intellectus enim non refugit hoc. Et deinde inquisitio facit debere esse vtramque diuisionem. Si igitur materia fuerit causa forme, Oportebit tunc vt habeat essen- tiam in effectu ante formas. Iam autem prohibuimus hoc sic, non 15 quod.dicamus eius essentiam non posse esse nisi eomitans coniunctio- nem forms, sed quod inconueniens est, vt eius essentia habeat esse in effectu nisi per formam. Inter hec enim differentia est tertio, quod si materia est causa prOpinqua forms in essentia, tunc materie non esset diuersitas. quia in so quod prouenit ex re in qua non est 20 diuersitas non est diuersitas vllo modo, vnde I Oportet vt in forma materiali non esset diuersitas: ergo si hec diuersitas esset prOpter res, que diuersificantur ex dispositionibus, que sunt in materia, tunc ipse res essent prime forme in materia et sermo noster rediret ad principium. Si autem esset causa essendi has formas diuersas ma- 25 teria, et aliud cum materia, quod non est in materia, sicut materia sola non esset eis causa prOpinqua, sed materia et aliud, tunc ex coniunctione illius alius et materie proueniret aliqua forms signata in materia. Et si aliquid aliud preter illud aliud adiungeretur ma— terie, et proueniret alia forma preter illam signatam, tunc materia 30 esset certe receptibilis forms, prOprietas autem cuiusque forme non est nisi ex illis causis, que adiunguntur materie: ergo vnaqueque forms non esset id quod est nisi prOpter prOprietatem suam. Causa igitur essendi vnamquamque formam ex prOprietate sua id quod est es- set aliud a materia, et materia nihil ageret in prOprietatem illam, 35 quia forms non haberet esse nisi prOpter prOprietatem illam: igitur materia nihil ageret in faciendo habere prOprium esse vnamquamque formam. Sed esset necesse vt forma quereret esse in ca, et hoc es- set prOprietas cause recipientis: igitur remaneret materie receptibi- litas tantum. Iam autem poteris adinuenire quod materia est causa 2.possibile_ B Q: oossibile Q. 11 disiuncta Q— Q: diseuncta- Q. 12-18 est tertio, quod si Q Q: est. Tertio quod ei Q. _2 so Q Q: co Q. 20 Oportet Q Q: Oporteret Q. esset Q Q: esse B. Q quod Q Q: que Q II sicut Q Q: sicut vt Q. Q2 alius- Q_ Q: aliud Q. 28 adiungeretur Q Q: adiungetur Q. 3__causis Q Q: causia Q H vnaqueque Q (unaquaeque Q): vnaquaque Q. 22 Ian 2 E? Non £0 106 [51] Metaphisica II.u.B-c fol. jyvalvb forms aliquo modorum: remansit igitur quod ipsa forma est per quam materia habet esse. g_ Consideremus ergo si sit possibile, an per solam formam materia habeat esse. Dico ergo quod in forma a qua non separatur a sua mate- 5 ria, potest hoc concedi. Sed in forma que separatur a sua materia, et remanet materia habens esse cum alia forma, hoc non conceditur. Si enim hec forma sola per se esset causa, destrueretur materia ad remotionem illius, et prOpter formam succedentem haberet esse alia materia que inciperet esse, et illa forma egeret alia materia. Opor- 10 tet igitur vt aliqua alia res sit causa essendi materiam cum forma, ita vt esse materie non fluat nisi ab illa re, sed impossibile sit perfici fluxum eius ab illa sine forma vllo modo; perficitur enim res ex vtraque earum. Esse igitur materie pendebit ex illa re et ex for- ma, quocumque modo veniat ab illa in illam: quapropter non destruitur 15 priuatione forms, eo quod forma non separatur ab illa, nisi prOpter aliam formam, que est causa, prOpter quam cepit esse materia, agit id quod agebat prima forma in illam inquantum hec secunda communicat cum prima in hoc quod est forma, scilicet inquantum adiuuat ad con- stituendum hanc materiam. Sed in hoc quod differt ab ea facit mate- 20 riam in effectu substantiam aliam preter eam substantiam quam agebat prima. Multa enim ex his que sunt non perficiuntur nisi prOpter esse duarum causarum. Illuminatio enim et lux non proueniunt nisi ex cau- sa lucida, et qualitate que facit corpus illuminatum receptibile lu- cis, quod non penetret radius, sed reuertatur. Deinde illa qualitas 25 formabit radium alia proprietate colorum quam sit illa prOprietas qua formauit eum, non alia qualitas. Oportet autem nunc vt non con- tendas mecum de his que dixi de penetrations radii, et de reuersione eius, quoniam et per teipsum poteris considerare hoc, nec est longs, s1 bene consideraueris, te posse inuenire exempla de his conuenienti- 30 are. Nec nocet etiam, si exempla non inueneris: non enim Oportet esse exemplum omnis rei. Potest autem quis dicere, quod si materia fuerit pendens ab illa, et a forma, tunc coniunctio earum erit ei sicut causa. Si autem destructa fuerit forma, destruetur coniunctum, quod erat causa, 35 Oportebit igitur vt destruatur causatum. Ad quod dico, quod materia non est pendens a re illa, et a for- ma inquantum forma est forma designata specie, sed inquantum.est for- ma: hoc autem coniunctum non destruitur vllo modo. Semper enim.habet esse ab illa, et a forma inquantum est forma. Euenit igitur, quod #0 31 non fuerit illa res, non erit materia, et si non fuerit forma in- quantum est forms, non erit materia. Si autem destrueretur prima forms non ob causam successionis secunde, I tunc res illa separata IOOMIPIH 'a': I” .3 alterius-20 Q Q: quommque Q. 8 cum B. t: t: 5 :3 IE!“ 5; § 5. 50:0 d- I<+ P... N m Lofldfldfld DWEHEHEI Hoot. m R: ”IS’JBIB‘J (0:0 E 107 [52] Metaphysica II.4.C-D fol. Zflb 10 15 20 25 esset per se faciens hoc. Nec esset id quod est forms inquantum est forma; esset igitur impossibile fluere ab illa re esse materie, ob hoc quod est sola absque communicatione vel conditione. Potest autem aliquis dicere, quod coniunctio illius cause et forms non est vnum numero, sed est vnum intentione communi: vnum au- tem secundum intentionem communem non est causa eius quod est vnum numero, et eius quod est, qualis est natura materiae. Ipsa enim est vnum.numero. Contra quod dico, quod vnum secundum intentionem communem quod est conseruata vnitas sue communitatis non prohibetur esse causa eius, quod est vnum numero. Non enim causa eius est vnius numero vel vnum specie quod conseruatur per vnum numero illud est separatum; illud ergo est res que facit debere esse materiam. Non enim perfi- citur suum debitum essendi nisi per aliquam rem que adiungitur ei qualiscunque fuerit: sed quid sit illa res, tu scies postea. Sed quia ille qui formas succedentes que adiunguntur materie facit succe- dere in illam, ipse facit eam remanere per suecessionem illarum for- marum, Q_ tunc illa forms est aliquo modo inter materiam con- seruatam et conseruantem eam. Id autem quod est medium in constitu- tione conuenientius est esse prius constitutum, vt deinde per illud constituatur aliud a se, prioritate essentie. Et illud est causa prOpinqua conseruati in permanentia. Si enim constituitur a causa que facit remanere materiam mediatione eius, tunc constitutio eius est prius ex primis, et deinde fit constitutio materie. Si autem fuerit existens non per causam illam, sed per seipsam, et deinde con- stituitur materia per ipsam, tunc est hoc manifestius in illa; igitur forms prior est yle. Non potest autem hoc concedi quod forma per se- ipsam habeat esse in potentia, sed fit in effectu per materiam, quia substantia forms est effectus. Natura vero eius quod est esse in potentia est prOprietas materie: igitur materia est id de quo conue- nit dici quod in se habet esse in potentia; sed in effectu est per formam: forma autem quamuis non separetur abuyle, tamen non constitu- itur ab yle, sed a causa que acquirit sibi ylem: quomodo autem con- stitueretur forma per ylem, cum iam nos ostenderimus eam esse causam 32 yle. Causa item non constituitur a causato. Impossibile est enim aliqua duo esse quorum vnum constituatur ab altero sic vt vnumquodque eorum acquirat alteri suum esse. Ostensum est igitur illud esse impossibile, et omnia etiam '“E Q; 22 12-14 perficitur Q Q: perfiditur Q. 12 22 sed est vnum . . . quod est vnum numero Q Q: 3Q. Q. causa eius Q: causa Q Q. vel Q Q: tunc Q. verba ergo est res que facit debere esse materiam. Non enim perfi- ante verba -ro. Non enim causa . . . lineae Q; Q transponit. qualiscunque Q: qualiscunque Q Q. conseruati Q Q: conservate Q. .31 -32 per formam Q Q: formata Q. lem Q Q: hylen Q. to c.- “IE :4 108 [53] Metaphysica 11.4.1) fol, 77vb differentia inter id per quod res constituitur, et inter id quod ab eo non separatur: forma igitur non habet esse nisi in yle, et hoc autem quod.yle causa est sui esse, et quod ipsa est in yle, est sicut hoc quod causa non est nisi cum causato. Non quod causatum 5 sit causa essendi causam vel essendi cum causato, sed cum causa fue- rit causa in effectu, sequetur ex ea esse causatum et esse cum ea. Similiter cum forma habuerit esse forma, sequetur ex hoc quod consti- tuat aliquid, quod aliquid coniungitur sue essentie, et id quod con- stituit est res in effectu, et dat ei esse. Sed de hoc quiddam est 10 cui dat esse, et est non coniunctum ei, et quiddam est cui dat esse, et est coniunctum ei, quamuis non sit pars eius sicut substantia est accidentibus et complexionibus, que sequuntur et comitantur eam; ex his igitur manifestum est quod quecumque forma habet esse in materia corporali per causam aliquam est in ea. Sed in illis formis que in- 15 cipiunt hoc manifestum est. In comitantibus vero materiam similiter est, eo quod materia corporalis non appropriatur eis, nisi per cau- sam: adhuc autem hoc amplius monstrabimus alias. Completus est tractatus secundus huius partis. o i sed Q Q: secundum quod Q. aniunctum B D: conuinctum.Q, h APPENDIX B COMPARISON OF THE TEXT OF APPENDIX A WITH THE RENAISSANCE EDITIONS To facilitate an examination of significant differences between the Renaissance editions of the text of Metaprsica I and II and between those editions and the version of the text presented in Appendix A, the following list of variant readings is provided, beginning on the follow- ing page. This list omits all variants which merely reflect either differences in spelling or what appear to be obvious misprints. The material presented is arranged in the following manner: the first column refers to the pagination of the text in Appendix A, followed by the apprOpriate line number; the second column provides the reading adOpted in Appendix A; subsequent columns indicate only variant readings found in the indicated Renaissance editions. 109 tractatum differentias de Scientia initii nostri sunt quod est est habens quarum queritur eis plene subiectum quod iam ex sciendum id quod est he ergo est: immo immo est ea quin sit, vt est inspectione signa deus volumus possunt patet actum talia causarum precedit plene geometricis demonstratio vel inquantum in logica alia scientia tamen quod subiectum substantia 110 .12 tractare differentiam sententia inicii est secundum suum habens querunt hiis om. scientiendum id quod 2Q. ea scilicet quod non est quesitum in ipsa immo concessum quoniam sit vel om. inspeafilatione figura de eis potest affectum capitula add. rerum pene rebus geometricis @- etiam inquantum @- quia suum subiectum substantiam H: IFJ et de quorum plane quid 9.11.1- 2.12- haec igitur aestimo imo voluimus patent procedit alis scientia tunc 16 17 22 23 31 [731 3 16-17 27 33-34 [933 6 11 12-13 16-17 20 22 23 25 27 2 [1031 post positi- onem huiusmodi sunt non quod habent subiectum separatum Numerum intelligitur pendeat mensura in esse et autem cadunt scientia Quedam quantitates certificentur loquuntur non sunt aliarum sic, vt vnum quodque ens sit Ideo primum aliqua quasi aliorum postquam sed compara- tione sit esset QuaprOpter scientie vnaqueque esse causati alie accidunt quedam communiori enim monstrentur inquirunt perueniuntur cause quia esse 111 .12 postpositum huius nm1mmt _OEO hoc quod habet vt sit separata Nunc pendet materie scilicet etiam scientiam loquitur sunt nec harum est ens primo 9Q. ei quasi horum secundum com— parationem eius sit erit quia prOpter scientia vnaquaque rei causate 2Q. accident igitur demontrentur inquirit peruenitur causa cause H: IF] habet intelligatur mansura cadant Quaedem quantitatis certificent sicut unumquod- que fit postqua accident quaeda communiore peruenitur qua 112 .13. .12 E. 12 autem aut 29 interminatum terminatum 31 quod quem 32 sicut sic [1131 actor auctor 6 sicut sic 7 in voluntate involuntate 8 in dictione indictione 12 precedunt procedunt 15 Nociuum nocivu 17 perducit producit 22 adiuuant adiuuent 31 diuidatur diuiditur 35 profectui profectioni 36 vel et [12]“ in 2Q. 6 seruienti Egg. seruituti 11 eorum earum 17 essendi sciendi 33 Opponere prOponere 3g questiones conclusiones 3 H N 41 ” concousiones [1332 enim etiam 13 questiones conclusiones 1h prOpositio prOpositum 18-19 de an est, et 2Q. non acquirant nobis demon- strationem 19 quare qua re 20 '0 fl " 20 remotis QQQ . manifestum est igitur 23 quia 9Q, 30 igitur 2Q, [1432 testificatorum testificationis 7 infirmitatem infinitatem 11 scientie scientia 18 corporali QQQ. est virtus 27 pure prime 32 quicquid quidquid 38 mensure inquantum mensura in quantum 38 formarum et fOrmam [15312 dignius dignus 16 cuius quasi quasi eius 27 prohibebitur prohibetur 29 receptibile receptibilem 31 materie in anima 32 existimatione estimatione 32 vtrisque utriusque 36 fit sit [18]L+ 1o 12 19 23-2“ 25 25 32 33-34 [19]; 8-9 18 19 20 23 23 21+ speculatio innixus entis quot vt ens et accidens naturam monstrabimus post secundum totius et esse scies aliquod et differentia sententia esse oppositionem est sententias causalitas dissimile vna destruemus habent naturam quis cum perueneri- mus deo sextum entis intellectum 113 kn R: us speculo immixus essentis quod vtens fl. Ell. numerum numerabimus apud sicut totis 22. 9Q. scias aliquid etiam ‘ differentiis scientia 2Q. Oppositum 2Q. om. scientias talitas divisibile vnum destinemus Egg. esse numerum quid cetera perueni- emus QQQ. Finit liber primus. Incipit secundus. primum essentis sub intellectu ad acquisitionem 9Q. intelligitur scilicet partem credulitatis significare transitus per seipsa communia aliquod entis hoc quod vel entis intelligit 2Q. signare Egg. ille per se, ipsa commissa aliquid essentis vel quod essentis 114 13. .12 .E. 26 quod 2Q. 27 patuit QQQ. hoc [2031 laborat laborer # esse est 6 preter potest 7 vnoquoque vno quorum unaquaque 7 eorum earum earum earum 8 quid quod 12 diceres dicens 15 hoc haec F 15 vitiosa . viciosa 15-18 rei sunt. Dico 9Q. ergo quod intentio entis et intentio rei imaginantur in animabus due i intentiones; ens vero et aliquid sunt nomina multi- uoca vnius inten- tionis. Nec dubita- 16 entis essentis 2Q. 26 vnaqueque vnaquaque 29 cuiusque cuiuscumque 29 que 9Q. [21311 cuius 2Q, 16 dicitur diceretur 27 intellectu intellcum 35 ante esse a non esse 36 ante non esse " " " 36_37 n u n u u 9: 39-40 erit Egg. vel esset [2236 appositum compositum 6 forma formam 16 in errorem inerrorem 20 singularia, verbi singularia. gratia. Si Verbi gratia, si [23]6-7 Quicquid Quidquid 7 in plerisque implerisque 13 impossibile, impossibile. verbi gratia. Verbi gratia, Cum cum 18 est 9Q. 18 31 fi 25 sequuntur secuntur 38 illud allud [21:]10 quicquid quidquid 12 septimum secundum 29 etiam esse 33 communicet conuincet 39 39 [2534 15 20 32-33 33 #3 [26]1 30 no [2733 6 1o 18 2# 26 27 [28]1 quicquid est profecto a non post intentio non essendi est ex causa que est priuatio cause ex hoc approprietur cum huic continget sit quin in esse causa est proprium comitantia faciens Octauum vnaqueque est ei hoc anima conueni- ant in ea esse ponitur animali animalitatis impossibilitas animalitatis alioquin est qua restat Dicimus s1 esse eius Nonum hec lingua hec nondum argumentatio cuius cesset 115 2. Eg. perfecto autem potest tunc hoc continent sic quoniam inesse .QEO Egg. et committanter tertium vnaquaque esse omnia conueni- unt in ca est aIi alitatis aIitatis alio:quia que vel restat Dicens est quis quartum esset IU inesse facies alitatis aIitatis est hoc IE1 quidquid 2Q. hic apprietur inesse Egg. est et ei haec pOpitur possibilitas esset 21- est hoc linguam hoc non dum cuius argumen- tatio [32]?— 7 10 15 17 19 20 23-24 32-34 116 1 .12 E quia quid quod quia eum cum quo quod certior certio sequuntur sequitur non nos abominabilia ab hominabi- abhominabilia lia erronea erronica philos0phis prOphetis est esse mea quicquid est, 9Q. similiter et iste stultus est. Si autem dixerit, quod quum ego loquor intelligo ex locutione vnaqueque vnaquaque concederent concedent non homo homo non significauit significabit homo non significat significabit illa nulla et non albmm 2Q. quicquid esset 93. non album etiam non homo, in non quia continge- homo ret iterum, quod homo illud Egg. non QQQ. non igitur ergo stolidum stolide fit sit partis Egg. deo gratias Incipit tracta— 2Q. tus secundus eiusdem partis Secundi secundus Capitulum Primum ‘QQ. generalia Egg. Capitulum I Accingamur attingamur eat cat est in an etiam QQQ. iam fit sit Id Ideo sit per se prosit 14 26 27 30 33 36 [37116 27 35 36 [3831 £3936 7 10 12 21 22 27 33 35 [nojz 12 11+ 16 17 19 28 30 conuenientia in apprOpriamus autem que iam non est ne- cesse esse dicimus intelliguntur minor manerie sit super- ficies illud finitum finitionis qui errat in credulitate subiectum et predicatum illud est a qua corpus sic dimensionibus ceram mensuratas, terminatas in effectu, ita sunt comparatur illud incommunicans illud densatur illud in sculptione consideraue- rimus huius Oportebit indiuisibile in abscindi non naturam non naturam vnaqueque 117 .13. conuenienter 2!. approximans .2130 est que item 2Q. dicens intelligitur manifeste superfscies illum fautionis erat incredulitate subiectus et predicatus illum autem aqua 2Q. causam mensuras in- numeratas 92-0 compatitur illum in communicans illa deus autem illum insculptione considerauimus huiusmodi Oportebat indiuisibilem fl. abscidi nec numerum numerum vnaquaque Rd maior finitu IP21 maior quia 21- si ineffectuata 12-13 1h 23 25 35-36 [1+3] E13 118 1 .12 substantiis aliis tenent cedunt secundum sciendum sed est ei in- hoc ei conueniens hoc forma sua nos QQQ. iam non vero quiddam quidem quodam aliquid aliud quod quia negatio negociatio ex est est apta sit in potentia 9Q. nisi forte sibi aduenerit certi- tudo extrinsecus per quam fit fiat compositi composita corporeitatis corporea in terminum terminus inte- rim in terminum interim fit sine illa sit siue vlla intellexerhmus intelleximus aliqua aliquam per 9Q. quod quidem est esse res 2Q, essentiales essentialis essentiam materia Egg. et corpo- reitas non egens materia nec poterit vel non posset potest posset habet haberet alias alia vt in haberet habet appropriatam approbatam locum lacum existentem essentem ei 2Q. non si estimauerimus tunc om. I111 quoddam apta (terminus sic!) in- terim interim esse se essentia aestima veri- mus [4531 12 17 19 24-25 37 3a [#613 11 15 18 19 21. 29 37 sibi eam hoc in quo cogentis non confusionem est illa quantitatis, manifestum terminum accidentis esse separetur quin necesse est vtrumque quod tamen differunt in superabundan- tiam sint cum non seipsa vel adaptatum receptiuum habitudinem habitudo eo nosti est sint causata sit secundum est tertio, quod si oportet esset quod sicut alius adiungeretur vnaqueque iam igitur a qua a forma illius 119 add. se quoniam vtraque 2Q. cum non differunt insuperabun- 'dantiam sit non cum ipsa 2Q. receptum habitudine hec habitudo QQQ. scilicet erit nostis sit causa 9Q. add. secundum Oporteret esse que egg-w aliud adiungetur vnaquaque non 3Q. om. alterius k: E. iam quo Egg. non infusionem illa est quantitatis? Manifestum illa est accidetis separatur nec esse adaptatam esse est est. Tertio quod ei quae add. ma 16 26 [5215-7 11 12 13 120 Rn est cum qua que sed est vnum in- 2Q. tentione commu- ni: vnum autem secundum inten- tionem communem non est causa eius quod est vnum numero eius vel tunc ergo est res que facit debere esse materiam. Non enim perfi- per formam formata vt 2Q. illud suum et sed secundum quod coniunctum Completus est tractatus se- cundus huius partis Rd III—‘1 om. om. ante verba -ro. Non 911.3111 0 o o lineae Ql_ transponit ‘QQ. 2Q, conuinctum 2Q. APPENDIX C THE MANUSCRIPTS OF THE METAPHYSICA In a series of eleven articles which appeared between 1961 and 1972 in the Archives d'histoire doctrinale et littéraire du Moyen AgQ, Marie-Thérése d'Alverny has listed and described the extant manuscripts, found in the libraries of EurOpe and the United States, which contain Latin versions of the works of Avicenna.1 From her articles the following list of the extant manuscripts of Avicenna's Metaphysica has been prepared. In order to facilitate reference to her articles, this list follows Mlle d'Alverny's admittedly artificial ordering of the manu- scripts in terms of their current geographical location. The manuscripts of the MeQQphysica are divided, however, into two major groups, namely, those containing the Toledo translation of Gundissalinus (listed below under the heading Translatio Gundissalini) and those which contain the revised translation (listed below under the heading Translatio Emendata). The manuscripts within each group are listed and described in the order in which they occur in Mlle dFAlverny's articles, but only complete or nearly complete manuscripts of the Metaphysica are included. Each manu- script is numbered consecutively for purposes of reference, with the prefix 'A' indicating the translation of Gundissalinus and the prefix 1For a complete listing of these articles, see the bibliography of this thesis. 121 ‘I' 122 'C' indicating the revised translation. Brief excerpts from the descrip- tions of Mlle d'Alverny are also provided. I. .Translatio Gundissalini A. Codices Gallici QQ: Codex Parisiensis, Bibliotheca Mazarinea 3473, ff. 174-194V: saec. XIV in., membran. ”Emendationes perpaucae, glossae nonnullae saec. XIV."2 QQ: Codex Parisiensis, Bibliotheca Nationalis Lat. 15114, ff. 1-78: "saec. XIII exeunte a duobus librariis exarata, quorum primus scripsit ff. 1-63vb, secundus autem ff. 64-78 (f. 63vb vacat). . . . Emendationes sedulae: glossae rariores. . . . Olim S. Victoris C. 8, 316, 916."3 Q3; Codex Parisiensis, Bibliotheca Nationalis Lat. 16096, ff. 1-71: saec. XIII (circa 1280), membran. "Emendationes sedulae. Notae margi- nales permultae, quas fere omnes magister Godefridus de Fontibus excrip- sit. . . . lectiones alterius codicis in margins indicauit sub titulo: .301... o o 0 011m Sorb. 11860,.“ Q3: Codex Parisiensis, Bibliotheca Nationalis Lat. 16097, ff. 1—7OV; saec. XIII ex. et saec. XIV in., membran. "Notae marginales manu curren- ti euanida eiusdem aetatis. . . . Olim Sorb. 954."5 Qj: Codex.Parisiensis, Bibliotheca Nationalis Lat. 16602, ff. 1-97V; saec. XIII (circa 1240), membran. "Emendationes et glossae marginales nonnullae. o o 0 011m Sorb. 1185.06 B. COdices Italici A6: Codex Caesenas, Bibliotheca Malatestiana, Plut. XXII, Dextr. 4, ff. 66e143V: saec. XV (1458), membran. "Notae marginales nonnullae.”7 AZ: Codex Neapolitanus, Bibliotheca nationalis VIII.E.33, ff. 47-97; saec. XIIIZ, membran. "Emendationes et notae marginales eiusdem aetatis 2Marie-Thérése d'Alverny, "Avicenna latinus,” Archives d'histoire doctrinale et littéraire du.ngen Age 28 (1961):306-308. BIdem, ”Avicenna latinus," Archives d'histoire doctrinale et lit- téraire du ngen Age 29 (1962):218-19. “Ib1d., pp. 220-22. 51b1do, PP. 222-211}. 61b1d. o ' PP. 227-28 0 7Idem, ”Avicenna latinus,” Archives d'histoire doctrinale et lit- téraire du Moyen Age 30 (1963):227-28. 123 et saec. XIV. . . . Olim monasteri S. Iohannis de Carbonara, ord. S. .Augustnii Isic3.”8 QQ: Codex Vaticanus, Bibliotheca Apostolica Vaticana, Reginensis Lat. 1958, ff. 1-45V; saec. XIIIZ, membran. "Emendationes et variae lectio- nes plurimae; notae marginales pluribus manibus saec. XIII et XIV. . . . Olim S. Andreae in Valle."9 . Q2: Codex Vaticanus, Bibliotheca Apostolica Vaticana, Vatican. lat. 2419, ff. 1-51: saec. XIII ex. et saec. XIV in., membran. ”Emendationes, tituli marginales et variae lectiones sub verbis: 'alius liber', 'alia littera', 'al.‘ designatae, una manu currenti diplomatica exscriptae."10 IQQQ: Codex Venetus, Bibliotheca Sancti Marci lat. 2665 (Cl. X, 171: L. VI, 1v), ff. 111-143V: saec. XIIIZ, membran. ”Codex iste e duobus lib- ris manuscriptis constat; secundus autem e partibus pluribus. . . . Pars IIb (ff. 111-118V) . . . Emendationes et notae marginales nonnullae ip- sius scribae: notae marginales manibus posterioribus. . . . Pars IIc (ff. 119-169) . . . Emendationes, variae lectiones, siglo«i anteposito, et notae marginales scribarum . . . . Olim monasterii Patavini Sancti Iohannis in Viridario, unde a. 1782 in bibliothecam Sancti Marci Veneti— arum Codex inlatus est."11 C. Codex Britannicus A11: Codex Oxoniensis, Bibliotheca Bodleiana Digbeianus 217, ff. 132- I76V(Pars V): saec. XIII ex., membran. "Haec pars a pluribus librariis meridionalibus exarata est saec. XIII ex. . . . Emendationes rarae.”12 D. Codex Helveticus A12: Codex Basileensis, Bibliotheca Universitatis F.I.4, ff. 285-409V: saec. XV, chart. at membran. ”. . . notulas marginales nonnullas inve— nies, sive eiusdem aetatis sive paulo posterioris."13 E. Codex Dalmatusjgggoslavicus Q13: Codex Rhausiensis, Bibliotheca Fratrum Praedicatorum 63 (36-V-6), 81pm. , pp. 210-112. 91bido, PP. 251'520 101mm. pp. 262-63. 11Idem, ”Avicenna latinus,” Archives d'histoire doctrinale et littéraire du Moyen Age 31 (1964):276-79. 12Idem, ”Avicenna latinus,” Archives d'histoire doctrinale et littéraire du Moygn Age 32 (1965):276-80. 13Idem, ”Avicenna latinus,” Archives d'histoire doctrinale et littéraire du Moyen AgQ 33 (1966):324. 124 ff. 1-66; saec. x1112, membran. ”Ff. plurima euulsa sunt in primo qua- terno, inter f. 2 et f. 3: deest pars textus a l. I, cap. 3: '. . . cum vero inquisierimus nomen proprium huius tercii U . . .' usque ad 1. II, cap. 4: . . . U 'motione, non remotio que faciat debere esse remotionem . . .' . . . Emendationes rarae: variae lectiones nonnullae manu ipsius scriptoris. Emendationes onnullae manu saec. XVI. Notae marginales pluribus manibus . . . .” F. Codices Germanici 513: Codex Erfordiensis, Bibliotheca civitatis, Collectio Amploniana, Amplon. F. 331, ff. 3O—45V, 46-61V; saec. XIV1 et XIVZ, membran. ”. . . e duabus partibus compactus. Ultimam partem Metaphysicae Auicennae ff. 46-61V, necnon textum libri Fontis Vitae exscripsit librarius quidam saec. XIV ex., ut apparet. . . . Emendationes siue notae marginales rarae.”15 lglj: Codex Norimbergensis, Bibliotheca Municipalis Cent. V. 21, ff. 126-181 (secundus codex): saec. XIV, membran. "Emendationes passim in- uenies, necnon notas plumbeas saec. XIV in marginibus. . . . Olim Fra- trum Praedicatorum Norimbergensium.“16 II. Translatio Emendata A. Codices Gallici QQ: Codex Laudunensis, Bibliotheca Municipalis 412, ff. 180-228 (pars VIII): saec. XIII ex., membran. "Pluribus manibus exaratus. . . . Codex olim Sanctae Mariae Laudunensis."17 QQ: Codex.Parisiensis, Bibliotheca Nationalis Lat. 6443, ff. 2-44: saec. XIII ex., membran. "Emendationes plurimae; glossae nonnullae manu septentrionali forsitan anglica inscriptae, . . . . Codex olim Thuaneus: f. 2" 'Jac. Aug. Thuani': Colbertinus 3000: Begins 4866.3."18 B. Codices Italioi Q3: Codex Patavinus, Bibliotheca Universitatis 1438, ff. 53-125; saec. XIV in., membran. "Notae marginales siue eiusdem aetatis siue posteri- oris. Emendationes sedulae: variae lectiones in margine inscriptae sub 1“1111a” pp. 326-27. 151dem, "Avicenna latinus,” Archives d'histoire doctrinale et littéraire du Moyen Age 34 (1967):321-23. 1611111., pp. 337-39. 17Idem, "Avicenna latinus,” Archives d'histoire doctrinale et littéraire du Moyen Age 28 (1961):295-3o1. 181bid., pp. 310-314. 125 titulo: 'in alio'."19 QQ: Codex Vaticanus, Bibliotheca Apostolica Vaticana, Urbin. lat. 187, ff. 2-100 (olim 66-142); saec. XV, membran. ”Emendationes sedulae. Notae marginales nullae. . . . Olim Urbin. 227; 450."20 QQ: Codex Vaticanus, Bibliotheca Apostolica Vaticana, Vatican. lat. 4428; ff. 27V-78; saec. XIIIZ, membran. ”Emendationes multas, notae marginales gluribus manibus; varias lectiones cum nota 'al', passim ani- madvertes. " 1 ,gp. Codeszudertinus, Bibliotheca communalis 90, ff. 1-441 saec. XIV in., membran. "Emendationes manu posteriori nonnullae. . . . inuenies notulas marginales cuisdam viri dooti, forsan anglici, saec. XIV1. No- tae marginales aliquot pluribus manibus saec. XIV. . . . Olim conuentus Fratrum Minorum Tudertin.”22 ‘QZ: Codex Venetus, Bibliotheca Sancti Marci lat. 2822 (C1. X, 172: L. VI, lvii), ff. 38V-93 (pars prima); saec. XIII ex. et saec. XIV in., mem- bran. "Emendationes sedulae. Notae marginales et variae lectiones eius- dem aetatis necnon posterioris, pluribus manibus. F. 88V, nota saec. XIV in. 'Auic. Sarracenus sub lege Machometi'. . . . Olim monasterii Pa- tavini Sancti Iohannis in Viridario, unde a. 1782 in S. Marci bibliothe- cam inlatus est."23 C. Codex Britannicus QQ: Codex Oxoniensis, Bibliotheca Collegii Mertonensis 282, ff. 69-109; saec. XIV in., membran. ”. . . emendationes et notae marginales permul- tae pluribus manibus currentibus anglicis saec. XIV. . . . Olim Coll. Mertonensis 0.2.3."2’+ D. Codex Austriacus .92: Codex Admontensis, Bibliotheca Monasterii 485, ff. 1-34V: saec. X1111, membran. "Emendationes nonnullae ipsius scribae; emendationes seu variae lectiones manu currenti saec. XIII, siue in textu siue in margine: permultae sunt in prima parte codicis ad l.I-III; aliquando 19Idem, "Avicenna latinus,” Archives d'histoire doctrinale et littéraire du Moyen Age 30 (1963):2n3-uh. 2°Ib1d., pp. 255-56. 21Ibido 9 PP. 266-680 22Idem, ”Avicenna latinus," Archives d'histoire doctrinale et littéraire du Moyen Age 31 (1964):272-74. ZBIbidc 9 PP. 282-81.” 2”Idem, ”Avicenna latinus,” Archives d'histoire doctrinale et QQttéraire du Moyen Age 32 (1965):286-88. 126 notatur: 'alia littera'."25 E. Codex Germanicus ‘QQQ: Codex Cusanus, Bibliotheca Hospitalis 205, ff. 49-80V; saec. XIV in., membran. ”Deest capitulum 5. libri III, ut admonet nota post titu- lem capituli posita: 'capitulum de certitudine quidditatis numeri . . . et manifestatione principiorum eius. Oportet ut hic certificemur'. De- sint sic ex abrupto, et sequitur: 'Quere alibi: hic deest capitulum de numero' (f. 56). . . . Emendationes sedulae. . . . notae marginales non- nullae eiusdem aetatis; in marginibus tandem conspicies passim notulas atramento rubro exscriptas manu prOpria cardinalis Nicolai."26 I 2SIdem, "Avicenna latinus,” Archives d'histoire doctrinale et litteraire du Moyen Age 33 (1966):305. 26Idem, "Avicenna latinus," Archives d'histoire doctrinale et littéraire du ngen Age 34 (1967):315-18. APPENDIX D COMPARISON AND OUTLINE OF THE CHAPTER DIVISIONS OF THE LATIN, FRENCH, AND GERMAN TRANSLATIONS In? OF AVICENNA'S METAPHYSICS 1 Although the texts of the Latin, French, and German translations of the Metaphysics of the Kit'ab al-shifa‘ appear to be in essential ' -:. agreement, and although there are no variations in the division of the text into tractates,1 there are variations 1:: the division of the material into chapters. In the first tractate, the fourth chapter of the French and German translations is divided into two chapters in the Latin. In the fifth tractate, the Latin's fourth chapter is divided into three chapters in the French and four chapters in the German trans- lation. In the eighth tractate, we find the Latin heading to the first chapter appearing as the tractate heading in the French and.German versions (which agree upon a different first chapter heading) and, in addition, the German version divides the seventh chapter into two chapters. Finally, in the ninth tractate the German translation divides the first chapter into three chapters (and mislabels the ninth chapter as the tenth). As a result, the Latin versions agree in con- taining a total of sixty chapters, the French version sixty—one, and 11D the editio innceps (Q) of the Latin version, however, the first tractate is divided into two books, with the first bodk contain- ing chapters one through five and the second book containing chapters six through nine (which are numbered as chapters one through four of the second book). 127 128 the German version sixty-five chapters. To facilitate reference to these translations, as well as to pro- vide an indication of the contents of the entire Metaphysics of the KitébIal-shifé’, an outline of the chapter headings of the Latin, French, and German translations (in that order) is provided in this appendix, beginning on the following page.2 For each chapter of the Latin translation, folio references to the 1508 edition (Q) are pro— Vided o 2‘1‘he Latin chapter headings are taken from the 1508 edition (Q), with some slight emendations based upon readings found in the editions of 1495 (Q) and 1520 (Q). The French chapter headings for first through the fifth tractate are taken from Anawati's most recent version (1978; whereas for tractates six through ten his earlier translation (1952 has been used. The German chapter headings are, of course, from Horten (1907). 1: 7: G) 129 Metaphysica Avicennae La Métaphysique du Shifa’ Die Metaphysik Avicennas TRACTATUS PRIMUS De inquisitione subiecti prime philos0phie ad hoc, vt ostendatur ipsa esse de numero scientiarum (fol. 7ora), (1) on l'on commence a chercher le sujet de la philos0phie premiére pour que soit manifestée son essence par rapport aux sciences. (1) Ein erstmaliges Suchen nach dem Objekte der prima philos0phia, damit ihre eigentfimliche Natur innerhalb der Wissenschaften klar werde. De stabiliendo subiectum huius scientie (fol. 70va). 2 on l'on établit le sujet de cette science. (2 Die Bestimmung des Objektes der Metaphysik. De vtilitate huius scientieiAet ordine et eius nomine (fol. 71rb); De questionibus scientie naturalis(fol. 71V3). (33 Utilité de cette science. Son rang. Son nom. (3 Der Nutzen der Metaphysik, ihre Bangstufe und ihr Name. De vniuersitate eorum de quibus tractat hec scientia (fol. 7233). E4; De l'ensemble des questions dont on traite dans cette science. 4 Zusammenfassung dessen, worfiber wir in der Metaphysik handeln. De assignatione rei et entis,_et de eorumgprimis diuisionibus ad hoc vt exciteris ad intelligentiam eorum (fol. 72rbj. (5) Designation de l'existant, de la chose. Leur premiEre division, ce qui attirera l'attention sur le but [de cette science3. (5) Der Hinweis auf das Seiende und das Ding, die primaren Einteil- ungen beider, zugleich Hinweis_auf das Ziel (der Metaphysik). De initio loquendi de necesse esse et de possibile esse, et qQod necesse esse non habet causam, etgquod possibile esse est causatum, et quod necesse esse nulli est coequale in essg, nec pendet ab alio in esse (fol. 7313). on l'on commence a parler du.nécessairement existant. Le néces- sairement existant n'a pas do cause: 1e possiblement existant est cause. Le nécessairement existant n'est égal a aucun autre dans l'existence; 11 me dépend pas d'un autre dans l'existence. (6) fiber das notwendig Seiende und das Mfigliche. Das notwendig Sei- ende hat keine Ursache: das MBgliche ist aber verursacht. Das notwendig Seiende ist im Sein keinem anderen gleichgeordnet, noch auch von einem anderen abhfingig. Beginn der Darlegung. ngd necesse esse vnum est (fol. 73V3). (73 us Is necessairement existant est unique. 7 ‘ber die Einheit des notwendig Seienden. 130 9: In quo ostenditur quid sit veritas et certitudo, st defenduntur prime premissorum in propositionibus verissimis (fol. 74ra). (8) 05 l'on montre ce qu'est la vérité, la véracité. Defense des premiers principes dans les prémisses vraies. (8) Das Wahre und die Wahrheit und die Verteidigung des ersten Prinzips unter den wahren Pramissen. II. TRACTATUS SECUNDUS 1: De notifications substantie et suarum partiumgper verba generalia 'IV fol. 74Vb). E13 Définition et divisions de la substance. Expose general. 1 Die Definition der Substanz und ihre Arten. Eine allgemeine Darlegung des Problems. 2: De certitudine substantie corporee et de eo quod componitur ex ea (fol. 75ra). 2; De l'exacte determination de la substance corporelle. (2 Die Bestimmung des Wesens der k'érperlichen Substanz und der Naturen, aus denen sie zusammengesetzt ist. ‘3..." Q-U'A“ -L. 3: Quod materia corporalis non spoliatur a forma (fol. 76rb), E33 Que la matiére corporelle ne se dévét pas de la matiere. 3 gDie kBrperliche Materie kann nicht frei sein von der Wesensform. 4: De prioritate forms super materiam in ordine essendi (fol. 7713). E4; Priorité de la forme sur la matiere dans l'ordrs de l'existence. 4 Die Wesensform geht der Materie voraus im Bereiche dss Wirklichen. III. TRACTATUS TERTIUS 1: De assignatione eius quod oportet inquiri de dispositions nouem predicamentorum, et accidentalitate eorum (fol. 77Vb). (1) OD l'on montre les questions qu'il faut examiner au sujet de quelques categories et de leur accidentalité. (1) Kurze Darlegung dessen, was fiber die neun Kategorien betreffs ihrer Natur als Akzidenzien untersucht werden muB. 2: De vno (fol. 78rb), 2 De l'un. 2 Die Diskussion fiber das Eine. 3: De certifications vnius et multitudinis, et ostensione quod numerus est accidens (fol. 78Vb). (3) Verification de l'unité et de la multiplicité. Le hombre est un accident. (3) Die Definition des Einen und Vielen und der Beweis, daB die Zahl sin Akzidens ist. 10: IV. 1: 2: 3: 131 guod mensure sunt accidens (fol. 79V3). 4) Que les mesures sont des accidents. 4) Die Dimsnsionen sind Akzidsnzien. De certificanda_quidditate numeri et de diffinitione suarum Qpecierum et manifestatione principiorum eius (fol. 80rb). (5) De l'exacte determination ds la quiddité du nombre. Definition des espéces. Manifestation de ses principes. (5) Definition des Wesens der Zahl, Bestimmung ihrer Arten und Darlegung ihrer ersten Prinzipien. De oppositions que est inter vnum et multum (fol. 80Vb). h? (6) Opposition de l'unité’et de la multiplicité. 1 6 Dis Opposition zwischen dem Einen und Vislen. Quod qualitates sunt accidentes (fol. 81V3). (7) Les qualitég sont des accidents. (7) Die Qualitfiten sind Akzidenzien. De scientia:getAquid est accidens (fol. 82ra), (8) De la science. Son caractére accidentel. (8) Die Wissenschaft und ihre Natur als Akzidens. Ad loquendum de qQalitatibus que sunt in quantitate et stabilire eas (fol. 82V3). (9) Les qualités qui sont dans les quantités. Preuve de leur existence. (9) Die Qualitaten, die in der Quantitat inharieren. Der Beweis ffir ihre Existenz. De ad aliquid (fol. 8313). £10) De la relation. 10) Die Relation. TRACTATUS QUARTUS De priore et_posteriore, et de inceptione (fol. 83Vb). (1) L'antérieur et le postérieur: de l'innovation. 1 Das Frfiher und Sp3ter und das Entstehen. De potentia et effectu, et fortitudine st debilitate, et stabiliter esse materia in omnibus generatis (fol. 8hva). (2) La puissance st l'acte. La puissance st l'impuissance. Etablissement ds la matiére pour tout engendré. (2) Die Potenz und der Akt, das Vermfigen und das Unverm8gen und der Beweis ffir die Existenz der Materie in jedem Dinge, das entstsht. De perfecto st imperfecto et de so quod est vltra plus qQam Aperfectionem et de toto et de vniuerso (fol. 86ra). (3) Le parfait st l'imparfait. Ce qui est au-dessus du parfait. Le tout st l'ensembde. (3) Das Vollkommene und Unvollkommene und das, was fiber der Voll- endung steht. Das Ganze und die Summe. ‘ 2: 6: VI. 1: 132 TRACTATUS QUINTUS De rebus communibus, stgquomodo est esse eorum (fol. 86va). 1 Des principes généraux.et leur mode d'existence. 1 Dis universellen Dinge und die Art ihrer Existenz. Qualiter naturas comitatur vniuersalitas st completur dictio in hoc, st deinde de differentia vniuersalis st particularis ad totum st rtem (fol. 87va), 2 Comment l'universalité accompagne-t-slle les natures univer- selles. Ofi l'on achsve de parler de cela, et de la difference . entre ls tout et la partis, l'universel et le particulier. I (2) Der Charakter der Universalitat haftet den universellen Naturen an. Darfiber wird die DiskussiOn zu Ends geffihrt. Der Unter- schied zwischen dem Ganzsn und dem Teils, dem Universellen und Singularen. De assignanda differentia inter genus et materiam (fol. 8819). ' (3) De la difference entre le genre et la matiére. ' (3) Der Unterschied zwischen dem Genus und der Materie. De intellectibus qui sunt extra intentionemggeneris quomodo recipi- untur intra naturam generis(fol. 88va). a. (4) Sur la manisre dont les intentions extérieures au genre entrent dans la nature du genre. (4) Die Art und Weiss, wie die der Natur des Genus fremdartigen Begriffe in das Genus eintrsten: (5) Die Bestimmungen (Dinge), die das Genus enthalt. b. (5; De l'espsce. 6 Die Art. c. (6; Definition de la différencs st verification. 7 Die Definition der Differenz und ihrer Wesenheit. De assignanda comparatione diffinitionis st diffiniti (fol. 89th). E7) Rapport de la dgfinition au défini. 8 Darlegung der Beziehung zwischen definitio und definitum. De differentia et eius certitudine (fol. 90rb). (8) De la definition. 9 Die Definition. De comparatione diffinitionis cum partibus suis (fol. 9ovb). E9) Rapport ds la definition 5 ses parties. 10) Die Beziehung der Definition zu ihren Teilen. TRACTATUS SEXTUS De diuisionibus causarum et de sarum dionsitionibus (fol. 91ra). (17 Division des causes. (1) Die Arten der Ursachen und ihre Verhaltnisse. 2: 5: VII. 1: 2: 133 De solutions questionis, an omnis causa sit simul cum suo causato: et de certitudine cause agentis (fol. 91Vb). (2) De la solution des objections au sujet de ce que pensent les "partisans" de la verité (ahl al-haqq) que touts cause est avec son effet. Verification de ce qui est dit au sujet de la cause a g e n t e. (2) Die Lfisung der Schwierigkeiten in den Ansichten der wahren Philos0phen, die behaupten: jede Ursache ssi gleichzeitig mit ihrer Wirkung. Die genaus Bestimmung der Nirkursachs. De cOQparatione_que est inter causas agentes st sua causata (fol. 92rb), E3; Comparaison des causes a g e n t s s a leurs effets. 3 Die Bezishungen der Wirkursachsn zu ihren Wirkungen. De aliis causis, scilicet materialibusp formalibus, finalibus (fol. 93rb). 4 Les causes m a t e r i l l e, f o r m e l l e st f i n a l e. 4 Die anderen Ursachen: die materielle, die formelle und die Zweck-Ursache. De staleienQo fing, etvge solutions questionum illorum qui destru- xerunt finem, et de diffegentia inter finem st necessarium, etggg notificando modo secundumgquem finis est prior ceteris causis, et modo secundum quem est posterior ceteris causis (fol. 93Vb). (3) Demonstration de l' e x i s t e n c e de la f i n st solu- tion de quelques objections contre son existence. Différence entre la f i n et la n e c e s s a i r e. Determination de la maniere dont la f i n est antérieure aux autres c a u s e s et la maniers dont elle leur est posterieure. (5) Der Beweis, daB es ein letztes Ziel gibt und die LBsung von Schwierigkeiten in diesem.Probdeme. Der Unterschied zwischen dem Endziele und dem mit Notwendigkeit Erfolgsnden. Die Defini- tion der Art und'Weise, wie das letzte Ziel den fibrigen Ursachen vorausgeht oder ihnen folgt. TRACTATUS SEPTIMUS De consequentibus vnitateQ, scilicet identitatem et eius diuisioni- buQ; et de consequentibus multitudinem, scilicet alietatsm et diuer- sitatem: st ds modis oppositionis cognitis (fol. 95th). (1) Les consequences de l' u.n i t 6*: l' i d e n t i t 6 et ses divisions. Les consequences de la m u l t i p l i c i t e : l' a 1 t 6 r i t 6 et la d i v e r s i t 6. Les variétés connues de l' o p p o s i t i o n. (1) Die Akzidenzien der Einheit, namlich die Identitfit und ihre Arten. Dis Akzidenzisn der Vielheit, ngmlich das_Andere, die Verschiedenheit und die Arten dsr bekannten Opposite. De assignandis intentionibus antiguissimorum de idsis, st secunda methasi, et de causa que eos duxit ad hoc, st de ostendenda origins anorantie proptergqpam decepti sunt (fol. 9613). (2) OD l'on rapporte la doctrine des anciens philosophes concernant VIII. TRACTATUS OCTAUUS I 1: 2: 3: 5: 134 les Idées et les principes des mathématiques. Raison qui y a conduit. 0% l'on montre les causes de l'ignorance oh ils sont tombés et qui les ont conduits a l'erreur. (2) Die AufZEhlung der Lehrmsinungen der altesten Philos0phen fiber die Idsen und die mathematischsn Gegenstande. Der Grund, dsr zu dieser Ansicht hinffihrte und die Darlegung der Quelle des Irrtums, der den alten Philos0phsn unterlief, so daB sis vom rightigen Wege abirrten. De destruendo sententiam de disciplinalibus, et de ideis (fol. 96V3). (3) Réfutation de la doctrine des m a t h éfim a t i q u e 3 et des i d e e s. ( 3) Die widerlegung der Lshren betreffs der mathematischsn Begriffe und der (platonischen) Idsen. "V DE LA CONNAISSANCE DU P R E M I E R PRINCIPE I Die Kenntnis des ersten Prinzipes alles Seins und die Ksnntnis seiner Eigenschaften. De cognoscendo primo principio vniuersi esse, et de cognoscendis proprietatibus eius (fol. 9719). E1) Nombre fini des causes efficientes st réceptives [materielles3. 1 Uber die Endlichkeit der Reihe der wirkenden und materiellen Ursachen. De questionibus consequentibus id quod dictum est de solutions eorum (fol. 97Vb). 2 Objections au sujet de ce qui a été dit - leur solution. 2 Die Schwierigkeiten, die mit der genannten Lehre verbunden sind, und ihre L38ung. De ostendendo finitas esse causas finales et formaleQQet de stabili- endo primumgprincipium absolute: et causis_primis absolute, et de causa prima proprigpgst ds ostendendo quid sit causagprima absolute que est causa omnium causarum (fol. 98V3). (3)35fi l'on montre que les nombre des causes f i n a‘l e S et f o r m e l 1 s s est fini et l'on établit [l'existence] du Premier princips absolumsnt. Affirmation decisive au sujet de la Cause p r e m i e r e a b s o l u e. (3) Der Beweis ffir die Endlichkeit der Zweckursachen und formalsn Ursachen. Der Beweis.ffir die Existenz des absolut ersten Prin- zipss. Die erste Ursache wird absolut und in gewisser Beziehung aufgefaBt. Der Beweis ffir die Thesis: was absolut erste Ursache ist, ist auch Ursache ffir alle fibrigen Ursachen. De prOprietetibus primigprngip i quod est necesse esse (fol. 98Vb). (4) Les premiers attributs du.Principe n e c s s s a i r e m s n t existant. (4) Die ersten Eigenschaften des Urprinzipes, des notwendig Seienden. In quogquasi affirmatur st repetitur qpod preteriit ad ostendendam vnitatem de necesse esse, et omnes prOprietates eius negatiuas IX. 135 secundum viam concludendi (fol. 99th). (3) Confirmation et repetition de ce qui a été dit au sujet de l'unicité du necessairement existant st ds ses attributs négatifs par voie démonstrative. (5) Fortsetzung und Begrfindung des Vorhergehenden d.h. der Einheit dss notwendig Seienden und aller seiner negativsn Eigenschaften, in deduktiver Beweisffihrung. De ostendendo quod ipsum est perfectum, etgplusquamgperfectum st bo- nitas attribuens quicquid est, st quomodo est hoclgst quomodo soit seipsum, et_quomodo soit vniuersalia, st quomodo scit particularia st qualiter non conceditur dici quod ipse ea apprehendat (fol. 99Vb). f (6) Qu'Il est parfait, bien plus, au-dessus du parfait; Bonté'et ‘ "donnant" (mufidun) a touts chose [venant] aprés lui: qu'Il est 5 la verité: qu'il est Intelligence pure, parce qu'Il intellige touts chose. Maniere dont il ls fait: comment 11 se connait st 5 comment 11 connait les universaux st comment Il connait les A particuliers et de quelle faqon il n'est permis de dire qu'il ' les appréhende. (6) Gott ist vollkommen, ja sogar erhaben‘fiber jede Vollkommenheit. Die Vollkommenheit ist ein Gut. Er verleiht jedem Dinge, das im Sein spater ist wie er, das Dasein. Gott ist der Wahre, der reins Verstand. Er denkt alle Dinge. Ferner, wie srkennt er ssin.Wesen, wie die Universalia und wie die Individua, und in welcher Weiss kann man von ihm sagsn, daB er die Dinge erfasss? De comparatione intellectorum ad ipsum et de ostensione quod eius prOprietates affirmatiue st negatiue non faciunt debere esse in sua essentia multitudinem, st quod illi est pulchritudo maxima, etgglo- ria altissima st collaudatio infinita: et de discernenda dispositi- ons delectationis intelligibilis (fol. 100V3). (7)Du rapport qu'IlEsoutient avec les intellhgibles. Oh l'on montre que ses attributs positifs st negatifs n'entrainent pas dans son essence de multiplicité st qu'Il a la splendeur supréme et la gloire infinie. De la précellence de la délectation intellectuelle. (7) Die Beziehung der geistigen Inhalte zu Gott. Dis positiven und negativen Eigenschaften Gottes haben keine Vielheit in seinem Hssen zur Folge. Gott besitzt den hfichsten Ruhm, die erhabenste Majestat und sine unsndliche Hfirde. Der Vorzug des geistigen Genusses. (8) Er ist seinem.Wesen nach der Geliebte und der Liebsnde, Gegen- stand des Glficks und selbst glficklich. Die Lust ist das Erfassen des entsprechenden Guten. TRACTATUS NONUS ietate actiua imi rinci ii (fol. 101%). De l'attribut d' a c t i v i t du Premier Principe. Die Eigenschaft, die dem ersten Prinzipe des Seins zukommt: Der Aufschub dss g3ttlichen Wirkens tritt nicht sin, weil sine bestimmte Zeit srwartet werden muB, noch ist eine gewisse Zeit gfinstiger wie sine andere: 3: 4: 6: 7: X. 136 (3) Aus der Lehre derjsnigen, die das Wirken Gottes verringern (indem sis sine zeitliche Schopfung lehren), ergibt sich, daB die Gottheit der Zeit und Bewegung um sine bestimmte Zeit vor- ausgehen mfiBte. gpod prOpqupus motor celestium non est natura nec intelligentia1 sed anima, st quodpprincipium longinquum est intelligentia (fol. iozrb). (2) Que le motsur prochain dss corps célsstes n'est ni une nature ni uns intelligence mais uns‘ams st que le princips [lointain3 est une i n t e 1 l i g s n c e. (4) Der nachste Beweger der himmlischen Dinge ist nicht sine Natur- kraft noch sin Verstand, sondern sin seelisches Prinzip. Das sntferntere Prinzip ist ein Verstand. Qualiter_proueniunt actiones anrincipiis altioribus, vt per hoc sciatur quod oporteat sciri de motoribus separatis intellectis propter se, st desideratis (fol. 103va). (3) De la maniere dont les actions emanent des principes élevés: que l'on sache sur ce point cs qu'il faut savoir au sujet des moteurs separés intelligildes, qu'ils sont par eux-mémes les desires: verification de cet exposé. (5) Dis Art und Weiss, wie die Tatigkeiten von den Prinzipien der himmlischen Welt ausgehen, damit du daraus erkennst, was betreffs der unkDperlichsn Prinzipien, die in sich selbst geistiger Natur sind, und von den Objektsn der Sehnsucht jeder wissen muB. De ordinatione esse intelligentie st animarum celestium st conQrum superiorum apprimo (fol. 104V3). (4) De l'ordination des intelligencss et des fimes célestes et des spheres supérieures a partir du Premier Principe. (6) Die Seinsordnung der Geister, Seslen und himmlischen X3per in Bszishung zum ersten Prinzipe. I De dispositions generationis elementorum a causis primis (fol. 105rb). (5) De la maniére dont les g l érm e n t s sont engendrés a partir des premieres causes. (7) Die Art des Entstehens der Elements aus den ersten Ursachen. Et de cura st ostensionsp_quomodo continentur res sub diuino iudicio fol. 105Vb). 6) De la P r o v i d e n c e. Maniere dont ls mal entre dans la predetermination Divine. (8) Die Vorsshung Gottes und die Art und Weiss, wie das B8se sich im g3ttlichen Ratschlusse befindet. De permissions diuina (fol. 106vb). E7)Du "r s t o u r" (ftl- macfid). 10 [sic: i.e.: 93) Das jenseitige Leben. TRACTATUS DECIMUS De principio; et de promissions generaliter, et de inspirationibus 2: \0. 5: 137 et orationibus exauditis et flagellis celestibus, st ds commemorati- one dispositionum prophetis, et dispositions iudicii de stellis (fol. 107Vb). 1) Du c o m m e n c e m s n t st du r e t o u r en un expose recapitulatif,1ss inspirations st les reves, les priérss de demands sxaucees, les chatimsnts célsstes, les dispositions de la prOphetie; dispositions des lois des astres. (1) Das erste Sein und das jenseitige sten in allgemeinen. Die gattlichsn Eingebmngsn, dis Gebetserhfirungen, die Strafen des Himmels, dis Prophetie und die Sterndsutersi. De stabiliendo prOphetamL_et_gualis est oratiogprophetie ad deum f _altissimum, et degpromissions (fol. 108V3). ' (2) Preuve de la P r o p h é‘t i s. Comment on fait la priére du Prophets a Dieu. Le "r e t o u r." (2) Die Notwendigksit dsr Offsnbarung. Die Art des Gsbstss des PrOpheten zu Gott und das jenseitige Leben. ‘ De cultu dei, st vtilitate eius in hos mundo, st in futuro ' (fol. 108Vb). (3) Les actes c u l t u e l s, leur utilits ici-has st dans l' autre monds. (3) Der Gottssdisnst und sein Nutzen ffir das diesseitigs und jenseitige Leben. De ligatione ciuitatis et de ligations domus, scilicet ds coitu st de constitutionibus generalibus in hoc (fol. 10913). (#7 La formation de la c i t 4. Cells de la famills, a savoir ls mariage et les lois gsnerales concernant css questions. (4) Das Leben der Stadts und das Hausleben, namlich die Ehe und die allgemeinen Gesetze uber dieselbs. De sligendo successors st summo sacerdots st de contractibus et de moribus (fol. 109va). Apsrcu—sur les questions politiques, les transactions sociales st morales. (5) Das Kalifat, das Imamat und die Pflicht. beiden zu gehorchen. Politik, Verkehr, Sittsn. BIBLImRAPHY BIBLICIJRAPHY Afnan, Soheil M. Avicenna: His Life and Works. London: George Allen & Unwin, 1958. r! Alonso Alonso, Manuel. "Homenajs a Avicsna en Su.Milsnario: Las Traduc- ciones de Juan Gonzalez ds Burgos y Salomon." Al-Andalus: Revista de las Escuelas de Estudios Arabes de Madrid 1 Granada 1h (1949): 291-319 0 ________. "Ibn Sina y Sus Primeras Influencias en el Mundo Latino." L Revista del Instituto Egipcio ds Estudios 1315411100st11 Mach-13) 1 (1953)=35-57- Arberry, Arthur J. "The Achievement of Avicenna." Journal of the Iran Society 1 (January 1952):119-24. . "Avicenna: His Life and Times." In Avicenna: Scientist & Philosopher: A Millenary Symposium, pp. 9-28. Edited.by G. M. Wicksns. London: Luzac & Co., 1952. . Avicenna on Theology. London: John Murray, 1951. Aristotle. The Basic Works of Aristotle. Edited by Richard.McKson. New York: Random House, 1941. . Metaphysica. Edited by W. Jaeger. Oxford: Clarendon Press, 1957- . The Metaphysics. 2 vols. Text and translation by Hugh Trsden- nick. Loeb Classical Library. Cambridge: Harvard University Press, 1968-1969: London: William Heinemann, 1968-1969. . The Physics. 2 vols. Text and translation by Philip H. Wick- stesd and Francis M. Cornford. Loeb Classical Library. Cambridge: Hazvard University Press, 1968-1970: London: William Heinemann, 19 8'19700 Avicenna. Avicennae Metaphysica. St. Bonaventure, New York: The Francis- can Institute, 19h8. . Compendium ds anima. De mahad.i.de dispositions, ssu loco, ad quem reuertitur homo, vel anima eius post morte. Aphorismi de ani- ma. De diffinitionibus, & quaesitis. De diuisione scientiarum. TranslatedEfrom Arabicjand edited by Andrea Alpago Bellunsnsi. Venice: Haeredes Luceantonii Iuntae Florentini, 1546; reprint ed., Westmsad, England: Gregg International Publishers, 1969. 138 139 . The "Metaphysica." of Avicenna (ibn Sina): A Critical Trans- lation-Commentary and Analysis of the Fundamental Arguments in Avicenna's "Metaphysica" in the "DELth NEma-i ‘alE’I" (The Book of Scientific KnowledgeT. Translated and edited by Parviz Morswsdge. New York: Columbia University Press, 1973. . Metaphysica sive Primaphilos0phia (Veniss, 1495). Louvain: Bibliothsque S.J., 1961. . Die Metaphfiik Avicennas. Translated and edited by M. Horten. Halls: n.p., 1907; reprint ed., Frankfurt am Main: Minerva, 1960. . La Metaphysique du M’: Traduction faite sun le texte arabe de la lithggraphie de Téhéran de 1303 H. Translated by Father M.-M. Anawati fi.s., Georges C. Anawati]. Montreal: Institut d'Etudes médiévales, 1952 [mimeographg 3 vols.]. . La Métaphysigus du Shifa’: Livres I a V. Translated by Georges C. Anawati. Etudes musulmanes XXI. Paris: Librairie Philos0phique Jo Vrin, 1978c . stra Philos0phica: VeniseLi 508. Louvain: Edition de la bibliotheque S.J . , 1961. Badawi, ‘Abdurrahm‘é’n. Histoire de la Jhuosophie en Islam. Etudes de philosOphie médiévale: 60. Paris: Librairie PhilOSOphiqus J. Vrin, 1972. Bloch, Ernst. Avicenna und die Aristotelische Links. Berlin: n.p., 1952; reprint ed., [Frankfurt am Main]: Suhrkamp Vsrlag, 1963. IBréhier, Emile. The Middle Ages and the Renaissance. Translated by Wade Baskin. Chicago and London: The University of Chicago Press, Phoenix Books, 1967. Coccio, Agostino. "Filosofia e religions secondo Avicenna." Rivista di filosofia nso-scholastica 28 (1936, Suppl.):133-44. COpleston, F. C. A History of Medieval PhilOSOphy. New York: Harper 8: Row, Harper Torchbooks, 1971+. . A History of Philosophy. Vol. II: Mediaeval PhiIOSOphy. 2 vols. Garden City: Doubleday .3. Co., Image Books, 1962. Corbin, Henry. Avicenna and the Visionag Recital. Translated by Willard R. Trask. New York: Pantheon Books, 1960. Ckruz Hernandez, Miguel. "La Distincidn Aviceniana de la Essncia y la Existsncia y Su lnterpretacidn en la Filosofia Occidental." In Homsnajs a Mmas-Vallacrosa, Vol. I, pp. 351-71}. Barcelona: n.p., 1952+. . Historia ds la Filosofia Espa‘r'l'ola: Filosofia Hispano-Musulma- _n_a_._. 2 vols. Madrid: Asociacion EspaH-ola para s1 Progrsso ds las Ciencias, 1957. 140 . Ia.Metafisica de Avicenna. [Granada]: Universidad de Granada, r 1949 . (d'Alverny, Marie-Therese. "Avicenna latinus." Archives d'histoire doctrinale st litteraire du.Moyen Age 28 (1961):281-316. . "Avicenna latinus." Archives d'histoire doctrinale et litteraire du.Moyen Age 29 (1962):217-33. . ”Avicenna latinus." Archives d'histoire doctrinale st litteraire du Moyen Age 30 (1963):221-72. . "Avicenna latinus." Archives d'histoire doctrinale st litteraire du.Moyen Age_31(1964).271-86. . "Avicenna latinus." Archives d'histoire doctrinale st littérairs du.Moyen Age 32—(1965):257-302. . "Avicenna latinus." Archives d'histoire doctrinale et litteraire du.Moyen Age 33 (1966):305-27. . "Avicenna latinus." Archives d'histoire doctrinale st litteraire du.Moyen Age 34 (1967):315-43. . "Avicenna latinus." Archives d'histoire doctrinale st littéraire du Moyen Age 35 (1968):301-35. . "Avicenna latinus." Archives d'histoire doctrinale st litteraire du.Moyen Age 36(1969):243:30. . "Avicenna latinus." Archives d'histoire doctrinale st littérairs du.Moyen Age 37 (1970):327-61. . "Avicenna latinus." Archives d'histoire doctrinale st litteraire du.Moyen Age 39 (1972):321:h1. . "Notes sur les traductions medievales dFAvicsnne.” Archives d'histoire doctrinale st litteraire du.Moyen Age 19 (19525:337-58. 13s Boer, T. J. The History of PhilosOphy in Islam. Translated by Edward R. Jones._[London]: Luzac & Co., 1903: reprint ed., New York: Dover Publications, 1967. IDefsrrari, Roy J.: Barry, Sister'M. Inviolata; and.McGuinsss, Ignatius. A Lexicon of St. Thomas Aquinas: Based on the "Summa Theologica" and Selected.Passages of His Other Works. [Washington, D.G.]: Catholic University of America Press, 1948. tis Ruggiero, Guido. Storia della filosofia. Part II: La filosofia del Christianesimo. Vol. III: La maturita della Scolastica. 5th ed. Bari: Gius. Laterza & Figli, 1950. De Vaux, R. Notes st textes sur l'Avicennisme latin aux confins dss EggesXIIIB siéclss. Paris: Librairie Philos0phiqus J. Vrin, 193a. 141 Fakhry, Majid. "The Contemplative Ideal in Islamic PhilosoPhy:.Aristotle and Avicenna." Journal of the History of Philos0phy 14 (1976): 137-45- . A History of Islamic Philosophy. New York and London: Columbia University Press, 1970. Gai, B. M. "Ibn Sina and.Eur0pe." In Avicenna Commemoration Volume, pp. 15-19. Calcutta: Iran Society, 1956. al-GhazalI. The Faith and Practice of al-Ghazali. Translated by W. Montgomery Watt. London: George Allen & Unwin, 1953; reprint ed., Lahore: Sh. Muhammad Ashraf, 1963. Gilson, Etienne. "Avicenne en Occident au.Moyen Age." Archives d'his- toire doctrinale st litteraire du Moyen Age 36 (1969):89—121. . ”Avicenne et le point de depart de Duns Scot." Archives d'his- toire doctrinale st litteraire du.Moyen Age 2 (1927):89-149. . "Les sources gréco-arabes ds l'Augustinisme avicsnnisant." Archives d'histoire doctrinale st litteraire du.Moyen Age 4 (192976-149. Gohlman, William E. The Life of’Itn Sina: A Critical Edition and Annota- ted Translation. Albany: State University of New York Press, 1974. Goichon, A. M. "L'influence d'Avicenns en Occident." I.B.L.A. {Institut dss Belles Lettrss ArabsslTunis 14 (1951):373-85. . ”Une logique moderne a l'époque médiévale: 1a logique dFAvicenne." Archives d'histoire doctrinale st litteraire du ngen Age 16(1947-1948):53-68. . "Le philosophs ds l'etre." I.B.L.A. (Institut dss Belles Lettrss Arabes) Tunis 15 (1952):49-61. . The Philosophy of Avicenna and Its Influence on Medieval EuroE§.'Translated and sditsd.by M. S. Khan. Delhi, Patna, and Varanasi: Motilal Banarsidass, 1969. Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. Wsrke. Vol. 19: Vorlesungsn fiber die Geschichte dsr Philosophis: II. Edited by Eva.Moldenhafi3r and Karl Markus Michel. Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag, 1971. Hitti, Philip K. Makers of Arab Histqry. New York: Harper & Row, Harper Torchbooks, 1971. Hodgson, Marshall G. S. The Venture of Islam: Conscience and History in a World Civilization. 3 vols. Chicago and London: The University of Chicago Press, 1974. Hyman, Arthur, and.Wa1sh, James J., eds. Philos0phy in the Middle Ages: The Christian, Islamic, and Jewish Traditions. Indianapolis: Hackett Publishing Co., 1973. 142 Ibn Khaldfin. The Muqaddimah: An Introduction to History. Translated by Franz Rosenthal. 3 vols. 2d ed. Princeton: Princeton University Press, 1967. Kirmani, Sanaullah. "A Section from the Logic of Avicenna's Danish Namsh-e ‘ala’I Text with Translation, Analysis, and.Notes: A Contribution to the History of Logic." Ph.D. dissertation, Michigan State University, 1974. Lsff, Gordon. Medieval Thought: St. Augustine to Ockham. Baltimore: Penguin Books, 1958. F9. Nasr, Seyyed Hossein. Ideals and Realities of Islam. Boston: Beacon 3 Press, 1972. . An Introduction to Islamic Cosmological Doctrines. Revised edition. Boulder: Shambhala Publications, 1978. . "PhiIOSOphy." In The Study of the Middle East: Research and ' Scholarship in the Humanities and the Social Sciences, pp. 327-45. Edited by Leonard Binder. New York: John Wiley & Sons, 1976. Peters, F. E. Aristotle and the Arabs: The Aristotelian Tradition in Islam. New York. New York University Press, 1968, London: Uni- versity of London Press, 1968. Pines, S. "La 'philOSOphie orientale' d'Avicenne st sa polemique contre les Bagdadiens." Archives d'histoire doctrinale et litteraire du Moyen Age 19 (1952):5-37. Rahman, Fazlur. Islam. Garden City: Doubleday & Co., Anchor Books, 1968. . "PhilOSOphy and Religion in Itn.SIn§." Address delivered at a symposium, "The Golden Age of Islamic and Jewish Culture," at Michigan State University, 8 April 1976. [Tape recording; copied from original recording made by Professor Alford T. Welch, Depart- ment of Religious Studies, Michigan State University.] Rolanerossslin, M. D. "De distinctions inter essentiam st esse apud Avicennam st D. Thomam." In Xenia Thomistica ayplurimis orbis catholici viris eruditis_prasparata quas Sancto Thomas Aquinati . . . anno ab eius canonizatione ssxcentesimo devotissims offert Ln TheiSSligg, v01. 3. PP. 281’8Fo Edited .by So Szab6. 3 V0130 Home: n.p., 19250 Said, Edward W. Orientalism. New York: Vintage Books, 1979. Schfitz, Ludwig. Thomas-Lexikon. 2d ed. Padsrborn: Ferdinand Sch'oningh, ' 1895, reprint ed., New York: Musurgia Publishers, n. d. ' Sheikh, M. Sassd. Studies in Muslim Philosophy. 3d ed. Lahore: Sh. Muhammad Ashraf, 1974. 143 Smith, Wilfred Cantwsll. Islam in Modern History. Princeton: Princeton University Press, 1957. Teicher, J. L. "Avicenna's Place in Arabic Philosophy." In Avicenna: Scientist & Philosopher: A Millenary Symposium, pp. 29-48. Edited by Ga Ma Widens. London: Luzac & 00., 19520 Thomas Aquinas. Summa contra gentiles ssu De veritate Catholicas fidei. Taurini: Officina Libraria Marietti, 1938. . Summa theologiae. 5 vols. Edited under the auspices of the Pontificial University of Salmantica by Franciscus Barbado Viejo, st a1. 3d ed. Madrid: Biblioteca de Autores Cristianos, 1961-1965. Watt, W. Montgomery. Islamic PhiIOSOphy and Theology. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1962. Weinberg, Julius R. A Short History of Medieval Philosophy. Princeton: Princeton University Press, 1964. ‘Wickens, G. M., ed. Avicenna: Scientist & Philosopher: A Millenary Symposium. London: Luzac & Co., 1952.